Een rustende ruige dwergvleermuis op een platform. Foto Mark Wilson Ruige dwergvleermuizen volgen tijdens de najaarstrek het Nederlandse kustgebied. Een deel van hen steekt de Noordzee over. Dat doen ze vooral ten westen van Noord-Holland. De maanstand speelt daarbij een verrassende rol. De beestjes mijden volle maan, laat een vierjarige studie van Wageningen Marine Research zien.
De studie van onderzoeker Sander Lagerveld en zijn team zet de resultaten op een rij van vier jaar luisteren met akoestische meetapparatuur naar passerende ruige dwergvleermuizen (Pipistrellus nathusii). De akoestische meetapparatuur stond opgesteld op dertien bestaande offshore platforms op het zuidelijke deel van de Noordzee. Dat leverde ruim 2100 registraties van passanten op.
Dodelijk obstakel
Ruige dwergvleermuizen leggen grote afstanden af tussen hun zomergebieden in Noordoost-Europa en hun overwinteringsgebieden in Zuid- en West-Europa. De meeste trek vindt plaats over land, maar een deel van de vleermuizen steekt ook de Oostzee en Noordzee over. Windmolens vormen daarbij een vaak dodelijk obstakel. Voor het nemen van de juiste maatregelen is kennis van de trek essentieel.
De eerste reactie was: klopt dit wel?
Sander Lagerveld, Wageningen Marine Research
‘Binnen het studiegebied is de meeste activiteit van ruige dwergvleermuizen voor de kust van Noord-Holland’, zegt Lagerveld. ‘Let wel, dit is binnen het studiegebied. Elders bij de Belgische kust en het kanaal, vliegen mogelijk meer vleermuizen de zee over.’ Opvallend is dat die oversteek over de Noordzee vaak langer dan een nacht duurt. De vleermuizen maken onderweg tussenstops op bijvoorbeeld een schip of boorplatform.
Dat laatste leidt Lagerveld onder meer af uit de tijdstippen waarop de vleermuizen actief zijn op de verschillende meetpunten. Dat is vaak al direct na zonsondergang, op plekken die te ver uit de kust zijn om dan al afgelegd te hebben. Een deel van de opnames laat bovendien echolocatiegeluiden zien die worden gebruikt bij het lokaliseren van insecten. De beestjes zijn dus ter plekke actief aan het foerageren.
Het meest verrassend is evenwel dat de trek een duidelijk verband laat zien met de maanstand. ‘De eerste reactie was: klopt dit wel?’, zegt Lagerveld. ‘Maar het patroon is echt heel duidelijk en significant. De activiteit neemt sterk af tussen volle maan en het laatste kwartier en neemt sterk toe kort voor nieuwe maan.’ Voor die relatie met de maanstand zijn verschillende verklaringen mogelijk.
Predatierisico
‘Bij volle maan is het predatierisico het grootst’, legt Lagerveld uit. ‘In onze streken is hiervoor overigens nog weinig bewijs, maar in de tropen is dat verband wel aangetoond. Daarnaast kan het voedselaanbod variëren met de maanstand, doordat sommige insecten hun uitkomst synchroniseren met de maanstand.’
Het akoestische onderzoek legt volgens de onderzoeker een stukje van de trekpuzzel van de ruige dwergvleermuis. Naast de akoestische metingen op zee is in 2019 ook een studie gestart met het volgen van gezenderde dwergvleermuizen op hun weg langs de Nederlandse, Belgische en Britse kust. Die data moeten nog worden uitgewerkt.
