Sectie op een dode bruinvis. Foto Bas Niemans, Universiteit Utrecht Dat is de conclusie die marien bioloog Mardik Leopold van Wageningen Marine Research trekt. In driekwart van de 22 onderzochte bruinvissen werd de bacterie Erysipelothrix rhusiopathiae aangetroffen.
Die bacterie kan vlekziekte (bloedvergiftiging) veroorzaken, een infectie die vooral bij varkens en kalkoenen bekend is, maar ook bij reptielen, vissen en mensen kan voorkomen.
Bij de geïnfecteerde bruinvissen, die al enige tijd dood waren, bleek de bacterie in allerlei organen voor te komen. De bacterie werd nog niet eerder in gestrande bruinvissen aangetroffen. In de literatuur zijn ook geen eerdere gevallen van grootschalige sterfte door deze bacterie bekend. ‘Maar ik denk dat we wel degelijk de veroorzaker te pakken hebben’, zegt Leopold.
Afgelopen zomer spoelden binnen tien dagen ongeveer 160 dode bruinvissen aan op de Waddeneilanden. Dat is veel. Jaarlijks stranden langs de hele Nederlandse kust zo’n 600 dode bruinvissen. Het ministerie van LNV liet daarom WUR en de Universiteit Utrecht onderzoek doen naar de oorzaak van de opmerkelijke sterfte. WUR nam daarbij onder meer de voedingssituatie van de dieren onder de loep.
Zwanger
De bruinvissen bleken over het algemeen in een ‘redelijke tot goede gezondheid voor hun dood’, concluderen de wetenschappers. ‘Ze beschikten over een gezonde vetlaag, er werden relatief weinig parasieten ontdekt en veel van de volwassen vrouwtjes waren kortgeleden zwanger geraakt’, zegt bioloog en bruinvis-expert Lonneke IJsseldijk (UU).
Als je die bacterie dan vindt, begint dat aardig op een smoking gun te lijken
Mardik Leopold, marien bioloog bij Wageningen Marine Research
‘Maar ondanks die goede gezondheid werden bij elf bruinvissen geen prooiresten aangetroffen’, vult Leopold aan. ‘En de rest van de bruinvissen had maar weinig voedsel in de magen. De dieren hebben dus enige tijd gehongerd voordat ze stierven. Dit past bij een hevig en acuut ziekteverloop. Als je dan die bacterie vindt, dan begint dat aardig op een smoking gun te lijken.’
Usual suspects
‘We hebben bovendien heel veel andere mogelijke doodsoorzaken uit kunnen sluiten’, vervolgt Leopold. ‘Waaronder de usual suspects als windmolens, olievlekken, aanvaringen met schepen, tot ontploffing gebrachte bommen uit WO-II, bijvangst, etcetera. De verdachte bacterie is eerder al wel in vissen gevonden. Het eten van geïnfecteerde vis is een mogelijke besmettingsroute.’
Intussen gaat het onderzoek door. Zo zoeken wetenschappers van de Erasmus Universiteit naar virussen. Ook is een lage dosis van de door algen gemaakte gifstof saxitoxine in de bruinvissen aangetroffen. En Leopold wil een partij sprot onderzoeken die uit hetzelfde gebied komt als de bruinvissen. ‘Ik ben benieuwd of we uit die vissen ook die bacterie op kunnen kweken. Het is en blijft een spannende zoektocht.’
