Foto: Shutterstock De vulkaanuitbarsting op zaterdag 15 januari bij het eiland Tonga in de Stille Oceaan was oorverdovend. Hier, 16.400 kilometer verderop, was niks te horen. Toch? Mis. De apparatuur van het WUR-meetstation Veenkampen in het Binnenveld pikte de knal helder en duidelijk op. En niet één keer, maar meerdere malen tijdens de rondgang van de drukgolf rond de aarde.
Op de social media van amateurmeteorologen was de drukgolf al op diverse plekken waargenomen. ‘Hé, kunnen wij dat ook zien in onze metingen’, vroeg promovendus Wouter Mol zich af. Ja dus, bleek al snel bij de bestudering van de grafiek van de dagelijkse luchtdruk. In het plaatje is een duidelijke piek te zien bovenop de dagelijkse verandering van de luchtdruk als gevolg van het weer.
De piek kwam 15,5 uur na de uitbarsting voorbij. Op een afstand van ruwweg 16.400 kilometer komt dat neer op een snelheid van 308 m/s. Dat komt aardig in de buurt van de standaard geluidssnelheid. Maar wacht, er is een tweede piekje. Iets kleiner, maar nog wel duidelijk zichtbaar. Zeker in de opgeschoonde grafiek, waarin is gecorrigeerd voor de achtergrond-luchtdruk van het weer.
Andere kant
Die tweede piek zette Mol even aan het denken. Ach ja, natuurlijk, het geluid gaat alle kanten op en komt dus ook via de andere kant van de wereldbol naar het Binnenveld. De opwinding over de meting was compleet toen de beide piekjes ook in de dagen erna voorbij bleven komen. Liefst drie setjes pieken, goed voor een signaal dat 2,5 keer de wereld rond is gegaan.
‘Vanochtend zou het signaal voor de vierde keer voorbij moeten komen’, zegt Mol, ‘maar nu verdween het in de ruis.’ De metingen zeggen niet alleen veel over de gevoeligheid van de apparatuur, maar vooral ook over de heftigheid van de uitbarsting. Mol: ‘Een uitbarsting met zo’n harde knal is vrij uniek. Ik ben geen expert, maar ik geloof dat het deze eeuw nog niet is voorgekomen.’
Krakatau
Sterker nog, de knal is volgens kenners van het KNMI vergelijkbaar met die van de beroemde uitbarsting van de Krakatau in 1883. Zelfs de uitbarsting van de Pinatubo in 1991 kreeg zo’n plof niet voor elkaar. Het station in het Binnenveld meet (onder meer) luchtdruk. De uitbarsting zorgde daarnaast voor golven die zich door het aardoppervlak voortplantten. Onder meer het KNMI in De Bilt legde die vast.
