Waarschijnlijk zijn de Amerikaanse runderen besmet door wilde vogels, via blootstelling aan vogelpoep of via besmette vogelkarkassen die in het voer verwerkt zijn, aldus viroloog Wim van der Poel. Foto Shutterstock Afgelopen maand werd vogelgriepvirus gevonden bij koeien in diverse staten van de VS. Deze week kwam de melding dat hetzelfde hoogpathogene vogelgriepvirus was aangetoond bij een persoon met oogvliesontsteking in de staat Texas. ‘We moeten dit zeer serieus nemen.’
Hoogleraar Wim van der Poel (Wageningen Bioveterinary Research) onderzoekt onder meer bedreigende virusziekten bij dieren, via voedsel overdraagbare virussen en dieren op mensen overdraagbare virussen. Wat betekent dit nieuws voor mens en dier in Europa?
Sinds de coronapandemie kent heel de wereld het begrip zoönose. Hoe kijk je – met de kennis van die pandemie – naar deze berichten?
‘Eigenlijk is vogelgriep al een pandemie; niet zozeer onder mensen, maar wel onder dieren. De verspreiding van het virus reikt zelfs tot aan de pinguïns op Antarctica, zo bleek laatst.
Het probleem is dat vogelgriep de laatste jaren regelmatig terugkomt in verschillende zoogdieren. Dat het virus steeds makkelijker naar zoogdieren overspringt, is zorgwekkend. Vanaf daar is het nog maar een kleine stap naar besmetting van mensen. Als het vervolgens ook van mens op mens overgedragen wordt, hebben we een serieus probleem.’
Vogelgriep is eerder aangetroffen in zoogdieren. De situatie in Amerika is dus niet uitzonderlijk. Wat maakt dat we hier nu meer alert op zijn?
‘We vonden het vogelgriepvirus inderdaad al eens terug in roofdieren zoals vossen, maar dit is de eerste keer dat we het aantreffen in herkauwers als geiten en koeien. De verspreiding naar roofdieren kunnen we verklaren: zij eten van de karkassen van vogels en lopen op die manier de infectie op. Bij runderen is dat anders, want zij eten in principe geen vogels.’
‘Voorlopig kunnen we dus alleen nog speculeren. Het is nog steeds waarschijnlijk dat wilde vogels de oorzaak zijn van de besmetting van deze runderen. Ze zijn mogelijk blootgesteld aan de ontlasting van besmette vogels, of misschien zelfs aan virusdragend vogelkadaver dat in het voer terecht is gekomen. Runderen zijn niet echt kieskeurige eters, dus theoretisch gezien is dat mogelijk.’
Kunnen runderen het virus verder verspreiden?
‘Als de runderen in dezelfde stal staan, hebben ze waarschijnlijk hetzelfde voer gegeten. Als dat de oorzaak is, is het logisch dat er meerdere runderen ziek zijn geworden. Maar we kunnen niet uitsluiten dat de runderen elkaar besmet hebben.’
‘Er zijn virusdeeltjes aangetoond in de melk van de besmette runderen. Dat betekent dat zij het virus uitscheiden. Via ontlasting, urine, melk en uitademingslucht kunnen zij weer andere dieren – of mensen, blijkt uit het feit dat de medewerker van het bedrijf in Texas die oogontsteking kreeg – besmetten. We moeten de risico’s voor de mensen zeker serieus nemen.’
Moeten we ons aan deze kant van de wereld nu extra zorgen maken?
‘De virusvariant die nu in de Verenigde Staten circuleert is anders dan de Europese variant die wij hier afgelopen najaar hadden. Ze stammen van hetzelfde virus af, maar zijn toch duidelijk verschillend. Daarnaast is in Nederland sinds november 2023 geen vogelgriep meer geconstateerd bij pluimvee. De ophokplicht is juist recent opgeheven. Er is verder geen enkele aanwijzing voor vogelgriep bij herkauwers. In Europa is het risico van een soortgelijke uitbraak waarschijnlijk heel klein.’
Ik denk dat we de komende decennia niet van vogelgriep afkomen. Dat maakt het extra belangrijk dat we het blijven volgen in verschillende diersoorten en blijven werken aan een goed vaccin voor mensen.
Hoogleraar Wim van der Poel (Wageningen Bioveterinary Research)
‘Het is wel een aanleiding om meer onderzoek te doen om te achterhalen of dit in de toekomst ook in Nederland zou kunnen gebeuren. We willen weten of runderen gevoelig kunnen zijn voor het vogelgriepvirus. We kunnen bijvoorbeeld kijken naar runderen van bedrijven waar contact is geweest met besmette wilde watervogels. Als die runderen antistoffen hebben tegen recente virusstammen, weten we dat zij ook besmet zijn geweest. Dat kan een reden zijn voor meer veiligheidsmaatregelen en extra waarschuwingen aan consumenten.’
Hoe groot is de kans dat een besmette vogel de wereld overvliegt en hier de Amerikaanse variant verspreidt?
‘Er zijn natuurlijk altijd risico’s voor een soortgelijke overdracht als in Amerika, maar de kans is klein. Wilde vogels trekken vanwege de vogeltrek nu de goede kant op, er is op dit moment weinig circulatie van het vogelgriepvirus én het is een compleet andere variant. Dus tenzij iemand hier illegaal een dier importeert, maak ik me niet meer zorgen dan anders. Maar we houden het wel in de gaten.’
Komen we ooit nog van vogelgriep af?
‘We doen nu veldonderzoek met vogelgriepvaccins voor pluimvee. Dat is veelbelovend. Vaccinatie kan de ziekte voorkomen bij pluimvee, maar de overdracht tussen wilde vogels kunnen we niet verhelpen. Ik sluit niet uit dat er in de toekomst ook een soortgelijk vaccin komt voor bijvoorbeeld runderen. En voor mensen; er zijn nu al wetenschappers over de hele wereld die daaraan werken.’
‘Ik denk namelijk dat we de komende decennia niet van vogelgriep afkomen. Dat maakt het extra belangrijk dat we het blijven volgen in verschillende diersoorten en blijven werken aan een goed vaccin voor mensen. Tot op heden is het nog niet heel besmettelijk voor mensen, maar als de risico’s heel snel toenemen en er meer mensen ziek worden, kunnen we met vaccinaties ingrijpen.’
