Onbetrouwbare soortaanduidingen zijn in de wietwereld de normaalste zaak van de wereld, ontdekte plantenonderzoeker Robin van Velzen. Hij ontleedde met Canadese collega’s de genetische samenstelling van honderden cannabismonsters en concludeerde dat de labels zelden houvast bieden.
Purple Haze, Northern Light, White Widow, Amnesia: in een doorsnee coffeeshop hebben kopers al gauw de keuze uit zo’n tien tot vijftien verschillende soorten cannabis. Gebruikers daarin wegwijs maken, gebeurt vaak op basis van een indeling in twee “oertypen” cannabis, sativa en indica. Ze hebben een andere herkomst en naar verluidt ook duidelijk andere karakteristieken. Zo hebben sativa-dominanten de naam een vrolijke high te geven, terwijl indica-dominanten bekend staan om hun ontspannende effect. Alleen: bij de honderden cannabismonsters die Robin van Velzen onderzocht, viel genetisch gezien geen peil te trekken op hun vermeende sativa- danwel indica-herkomst. In de genen was geen verschil te zien.
Potjeslatijn
Van Velzen is docent Biosystematiek bij Plantenwetenschappen en bekeek samen met onderzoekers van de Canadese Dalhousie University de genetische samenstelling van honderden, merendeels uit Nederlandse coffeeshops afkomstige cannabismonsters. De resultaten van hun studie, gepubliceerd in Nature Plants, betekenen dat heel wat cannabis-potjeslatijn de prullenbak in kan. ‘Cannabiskwekers die beweren een nieuwe cultivar te hebben met zestig procent indica en veertig procent sativa, moet je inderdaad met een dikke korrel zout nemen’, beaamt Van Velzen. ‘Genetisch gezien is dat gewoon niet vast te stellen.’
Chemisch en genetisch
Het was niet de enige cannabisballon die Van Velzen doorprikte. Hij constateerde ook grote genetische verschillen tussen wietsoorten die onder dezelfde naam worden verkocht. Het ene monster van pakweg Lemon Haze bleek genetisch allerminst hetzelfde als het andere monster Lemon Haze; ze kwamen net zo veel (of beter gezegd: weinig) met elkaar overeen als met een monster van een totaal andere cannabissoort. Uit een eerder onderzoek in samenwerking met Trimbos was al gebleken dat de chemische samenstelling van wietsoorten sterk varieerde. ‘Dat blijkt dus ook te gelden voor de genetische samenstelling’, aldus Van Velzen.
Als een garnaal
De resultaten van het onderzoek komen erop neer dat cannabisgebruikers eigenlijk amper weten wat ze roken, vapen of druppelen. Elk gekocht voorraadje – het Nederlandse gedoogbeleid staat het bezit toe van maximaal vijf gram – kan een andere samenstelling hebben. Valt dan, anders dan proefondervindelijk, te voorkomen dat medicinale gebruikers te weinig krijgen? Of juist te veel, waardoor ze zo stoned als een garnaal raken – niet erg grappig als het bijvoorbeeld uitbehandelde kankerpatiënten of kinderen met epilepsie betreft? De plantonderzoeker beaamt dat dat een reëel risico is. ‘Zeker voor mensen die cannabis als medicinaal product gebruiken, en die dus baat hebben bij een goede en constante kwaliteit, is die onnauwkeurige labeling zeer onwenselijk’, aldus Van Velzen.
Hokjesdenken
Wernard Bruining, ooit oprichter van de eerste coffeeshop in Nederland (1973) en tegenwoordig vooral bekend als de drijvende kracht achter Stichting Mediwiet, beaamt dat het coffeeshopaanbod diffuus is. ‘Vroeger wist de coffeeshophouder exact wat hij je verkocht, want hij verbouwde het zelf. Maar de wietteelt is gecriminaliseerd, met allerlei rare randverschijnselen tot gevolg. Schimmigheid rond de herkomst is daar een van.’
Dosering is een achterhaald idee uit de medische industrie
Anders dan Van Velzen tilt hij níet zwaar aan de vage labeling. ‘Cannabis leert je wel af om in hokjes te denken. Naar mijn mening en ervaring maakt het qua heilzame effecten niet veel verschil of je nou cannabissoort A, B of C gebruikt. Wetenschappers proberen die samenstelling fanatiek te ontleden, maar wat maakt het uit wat er precies in zit? Als consument kun je er toch niets mee. Hoe een wijn bevalt, en de kwaliteit ervan, valt toch ook niet te zeggen aan de hand van een nauwkeurige ingrediënten-analyse? Daar komt bij dat mensen wisselend reageren op THC. Er zijn grote kerels die al stoned worden van één druppel wietolie, en oude vrouwtjes die er vier tot vijf nemen en dan rustig gaan winkelen. Dosering is een achterhaald idee uit de medische industrie. Bij cannabis bepalen en reguleren mensen zelf wel hun inname.’
Terpeenprofielen
Van Velzen en zijn mede-onderzoekers zijn niettemin van mening dat de cannabisindustrie kritischer moet kijken naar de informatieverstrekking over hun producten, en een meer wetenschappelijke benadering moeten hanteren. ‘Laat de onbetrouwbare sativa- en indica-labels los en toon liever de terpeenprofielen’, bepleit Van Velzen. Dat zijn de aromatische moleculen waarvan de samenstelling veel meer zegt over met welke plant je te maken hebt, legt hij uit.
Betere labeling maakt het ook makkelijker de feiten van de cowboyverhalen te scheiden
‘Een aantal bedrijven doet dat gelukkig al wel, maar een gestandaardiseerde meet- en naamgevingsconventie ontbreekt nog. In vergelijking met andere waardevolle plantensoorten is nog veel verbetering mogelijk met de labeling van cannabis. Dat maakt het ook makkelijker om de feiten van de cowboyverhalen te scheiden.’
Cannabisbasics
De cannabisvorm die als sativa te boek staat, komt oorspronkelijk uit Zuid-Azië, wordt relatief hoog (twee tot drie meter) en heeft smalle, puntige blaadjes. De indica stamt uit het koudere en drogere Centraal-Azië, wordt meestal niet hoger dan 1 à 1,5 meter en heeft bredere bladeren. Botanisch gezien zijn ze beide varianten van de Cannabis sativa indica, niet te verwarren met de ook in Europa groeiende Cannabis sativa sativa, die amper psychoactieve stoffen bevat. THC en CBD zijn de bekendste cannabinoïden, waarbij THC wel en CBD geen psychotrope werking heeft – en daarom respectievelijk wel en niet op Lijst 1 van de Opiumwet staan. In Nederland is het sinds 2003 mogelijk om legaal aan medicinale cannabis te komen, op doktersrecept. Producent daarvan is Bedrocan, waarvoor Van Velzen ook onderzoek doet.
