Foto: Shutterstock Een artikel daarover in PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) trekt internationaal veel aandacht. In de studie is de verschuiving in kaart gebracht van het leefgebied op aarde waar de mens zich het prettigst voelt en het best presteert. Door de opwarming van de aarde verschuift die ‘niche’ van de menselijke soort. En dat kan aanleiding geven tot enorme migratiestromen.
Bell-curve
Scheffer kwam op het idee om dat leefgebied in kaart te brengen tijdens een congres in het hete Mexicaanse Merida. ‘Het was er vochtig en warm. Is dit wel goed voor een mens’, vroeg hij zich af. Die gedachte leidde tot een studie naar de grenzen van menselijke bewoning en het verband tussen de gemiddelde jaartemperatuur en menselijke bewoning. Die verdeling blijkt een klassieke bell-curve op te leveren met een optimum rond de 13 °C.
Die optimale temperatuur en de range eromheen (-11 tot +15 °C) blijkt bovendien de afgelopen 6000 jaar niet of nauwelijks veranderd. Dat leidde tot de vervolgvraag wat de opwarming van de aarde met dat leefgebied doet. Scheffer en zijn internationale team (waarin een archeoloog, sociaal geograaf en klimaatwetenschapper) kijken daarbij 50 jaar vooruit.
Zonder forse reductie van broeikasgassen heeft in 2070 19 procent van het aardoppervlak Sahara-achtige jaargemiddelde temperaturen van boven de 29 °C. Daar leeft dan eenderde van de wereldbevolking. Het gaat om het noorden van Zuid-Amerika, Australië en Afrika, evenals heel India en Zuidoost Azie. Scheffer: ‘India zit nu al tegen de grens aan van wat nog mogelijk is. Het moet niet veel warmer worden, en dat wordt het dus wel.’
We hebben een soort sociale gevoeligheid voor opwarming berekend
Marten Scheffer, hoogleraar Aquatische Ecologie en Waterkwaliteitsbeheer
Maar ook minder extreme klimaatscenario’s leveren verontrustende cijfers op. Zelfs als de temperatuurstijging door allerlei maatregelen beperkt blijft, zullen nog steeds 1,5 miljard mensen te heet wonen. Die boodschap klinkt als een alarmbel. Scheffer bekijkt het liever van de positieve kant. ‘Je kunt ook zeggen dat bij iedere graad minder opwarming een miljard minder mensen in de problemen komen.’
Die centrale boodschap is volgens Scheffer de kracht van de studie. ‘De gevolgen van klimaatverandering worden vaak in dollars uitgedrukt. Dit is veel sprekender en is nog nooit eerder gedaan. We hebben een soort sociale gevoeligheid voor opwarming berekend.’ Dat die opwarming tot massale migratie zal leiden, staat volgens hem vast. ‘Ik kan me niet voorstellen dat dit niet tot de verplaatsing van tenminste honderden miljoenen mensen gaat leiden.’
Signalen
Scheffer weerlegt de kritiek dat uitgaan van het zwartste klimaatscenario alarmistisch is. ‘Er worden wel veel maatregelen genomen, maar voorlopig stijgt de uitstoot van CO2 nog steeds. Er zijn bovendien steeds meer signalen dat de aarde veel gevoeliger reageert op die uitstoot dan we verwachten. De aarde warmt mogelijk meer op dan we denken. We kennen nog niet alle mechanismen die daar een rol bij spelen.’
Daarbij komt dat de heetste zones de gebieden zijn waar de armste mensen wonen. ‘Je kunt daar prima wonen, als je airco hebt en de middelen om voedsel te importeren. Maar de mensen die daar wonen hebben die middelen niet. Je geen zorgen maken over de gevolgen van klimaatverandering in zulke gebieden is wishful thinking.
Zie hier de video waar Scheffer het onderzoek toelicht.