De DQQ bestaat uit een algemeen intro gevolgd door 29 ja-of-nee-vragen in het format ‘Heb je gisteren ‘puntje puntje puntje’ gegeten?’ De afnemer moet exact voorlezen wat er op het formulier staat en mag niet doorvragen. Foto Shutterstock Als je een willekeurige, grote groep mensen met een gestandaardiseerde ja/nee-vragenlijst vraagt wat ze gisteren hebben gegeten, geeft dat een prima beeld van hoe het gesteld is met de dieetkwaliteit van de populatie waarvan ze deel uitmaken. Dat concludeert Betül Uyar (Global Nutrition), die eind september promoveert op onderzoek naar de Diet Quality Questionnaire.
Van lage- en middeninkomenslanden weten we vaak weinig over het voedingspatroon. Omdat geavanceerde voedingonderzoeksmethoden – zoals voedingsdagboeken die weegschalen vereisen en een 24-Hour recall waarin een (onderzoeks)diëtist vraagt wat je de afgelopen 24 uur hebt gegeten – te duur en tijdsintensief zijn, moest er een simpelere methode komen. Dat werd de Diet Quality Questionnaire (zie kader), een initiatief van het Global Diet Quality Project.
Ja of nee
De Diet Quality Questionnaire is zo vormgegeven dat iedereen de vragenlijst kan afnemen, zegt Uyar. ‘Na een algemeen intro volgen 29 ja/nee-vragen in het format ‘heb je gisteren puntje puntje puntje gegeten?’ Op de puntjes staan een paar voorbeelden van voedingsmiddelen, zoals sinaasappel, mandarijn en grapefruit. Die vraag staat dan symbool voor de inname van citrusvruchten. ‘De afnemer moet exact voorlezen wat er op het formulier staat en mag niet doorvragen. Dat maakt deze vragenlijst onfeilbaar.’
Het Global Diet Quality Project, waarvan Uyars promotieonderzoek onderdeel is, heeft inmiddels DQQ-vragenlijsten ontworpen voor minstens 140 landen en voor verschillende subdoelgroepen zoals vrouwen en jonge kinderen. In elke vragenlijst zijn de bevraagde productgroepen hetzelfde, bijvoorbeeld citrusvruchten of geraffineerde granen, maar de gekozen voedingsmiddelen verschillen per land en zijn afgestemd op de lokale eetcultuur. ‘Voor de geraffineerde granen zullen we in Nederland vragen naar brood en in Indonesië naar rijst.’
Dieetscore
Met de verzameling van ja’s en nee’s berekenen onderzoekers vervolgens verschillende dieetscores en die geven een beeld van hoe gezond het voedingspatroon van een populatie, of een subgroep daarvan, is. Ze berekenen bijvoorbeeld hoe groot het deel van de populatie is dat gisteren ten minste één stuk groente, fruit of noten at. Dit kan de basis vormen voor gerichte voedingsinterventies of -voorlichting.
De Diet Quality Questionnaire geeft globaal informatie over wat mensen eten en zegt niets over hoeveelheden. ‘We kunnen dus niet uitrekenen welke voedingsstoffen mensen binnenkrijgen. Het is uitdrukkelijk niet bedoeld voor individuen, maar voor populaties. Als je aan heel veel mensen vraagt wat ze gisteren hebben gegeten, krijg je een goed beeld van het gemiddelde voedingspatroon.’
Over- en onderschatten
Uyar vergeleek de uitkomsten van de Diet Quality Questionnaire met uitkomsten van 24-Hour recall en het op weegschalen gebaseerde voedseldagboek om te beoordelen of de vragenlijst doet wat het belooft: nauwkeurig meten wat mensen eten. ‘We hadden vooraf bepaald dat we alles onder de 10 procent over- of onderschatting goed genoeg vonden. De resultaten waren heel consistent. Bij volwassenen wordt over het algemeen de gezondheid van hun dieet iets overschat door onze vragenlijst, ongeacht welke methode we gebruikten ter referentie. Bij adolescenten was het andersom, de DQQ onderschat hun dieetkwaliteit iets. Desondanks is het voor landen waarvan we geen, heel weinig of oude voedingsdata hebben een mooie eerste stap om hun dieetkwaliteit in kaart te brengen.’
De Diet Quality Questionnaire
De Diet Quality Questionnaire is ingedeeld in drie categorieën: plantaardige voeding, dierlijke voeding en voedingsmiddelen waarvan je beter niet te veel kunt eten zoals koek, gefrituurde producten en frisdranken. Die zijn vervolgens weer onderverdeeld in subcategorieën zoals groenten, zuivel en zoete drankjes. De subcategorie groenten bevat productgroepen als oranje groenten met veel vitamine A, groene bladgroenten of overige groenten.
In de vragenlijst voor Amerika staan bijvoorbeeld de volgende vragen:
Yesterday, did you eat any of the following foods:
– Bread, rice, pasta, tortilla, or cereal? YES or NO
– Fresh corn, popcorn, oats, granola, brown rice, or quinoa? YES or NO
– Potato? YES or NO
– Beans, refried beans, peas, lentils, hummus, chickpeas, tofu, or lima beans? YES or NO
Yesterday, did you eat any of the following vegetables:
– Carrots, orange squash, pumpkin, sweet potato, or red bell pepper? YES or NO
– Broccoli, spinach, arugula, kale, collards, turnip greens, or mustard greens? YES or NO
– Lettuce, tomatoes, green beans, celery, green peppers, cabbage, or cucumber? YES or NO
– Zucchini, mushrooms, eggplant, cauliflower, okra, asparagus, or radish? YES or NO
Yesterday, did you eat any of the following fruits:
– Cantaloupe, mango, papaya, apricots, or dried apricots? YES or NO
– Orange, clementine, mandarin, tangerine, or grapefruit? YES or NO
– Banana, apple, watermelon, grapes, avocado, berries, or cherries? YES or NO
– Pineapple, pear, kiwi, plums, prunes, peaches, or nectarines? YES or NO
Yesterday, did you eat any of the following sweets:
– Cakes, cookies, brownies, donuts, pastries, or pie? YES or NO
