Jan Maarten Ingen Housz meet fotosynthese. Foto Roelof Kleis De kwalificatie ‘historisch’ is misschien wat overdreven. Maar memorabel is het zeker. Bijna tweeënhalve eeuw nadat arts en plantkundige Jan IngenHousz de werking van fotosynthese ontdekte, doet een tiental verre nazaten op een woensdagmiddag in oktober metingen van dat proces op een veldje in Wageningen. Zij zijn overigens nazaten van de (enige) broer van Jan, die zelf geen kinderen had.
Jan Maarten Ingen Housz (hij schrijft zijn achternaam los van elkaar) heeft net uitleg gekregen hoe het apparaatje werkt dat hij in zijn handen heeft. Het ding ziet eruit als de eerste generatie mobiele telefoons. Met het apparaat kun je fotosynthese meten in het veld. Wereldwijd werken mensen ermee.
Vader
De handheld meter is ontwikkeld door David Kramer, wetenschappelijk directeur van het vorig jaar bij WUR gestarte Jan IngenHousz Instituut. Het instituut beoogt door middel van een verhoogde fotosynthese de voedselproductie op een hoger plan te brengen. Als naam werd gekozen voor Jan IngenHousz, de Nederlandse vader van de fotosynthese.
Ik heb thuis nog een paar originele stukken van hem liggen, die musea graag zouden hebben
Jan Maarten Ingen Housz
Jan Maarten Ingen Housz is trots op zijn beroemde naamgenoot, die in 1730 in Breda werd geboren en in 1799 in Engeland stierf. Zelf heeft hij een technische (TU Eindhoven) en economische (Erasmus Rotterdam) achtergrond. Zijn carrière speelde zich af in het bankwezen en het bedrijfsleven. De wereld van de fotosynthese is hem niet met de paplepel ingegoten.
Maar dat hij beroemde familie had, heeft-ie altijd geweten. ‘Ik heb thuis zelfs nog een paar originele stukken van hem liggen, die musea graag zouden hebben. Maar misschien moet ik dat niet zeggen.’ En over Jan IngenHousz kan hij uren vertellen, sinds hij eind vorige eeuw meewerkte aan een Engelse biografie over de vermaarde wetenschapper.
‘In 1999 was het 200 jaar geleden dat Jan IngenHousz overleed’, vertelt hij. ‘Met name in Engeland zijn er toen veel evenementen geweest om dat te herdenken. Er is een biografie verschenen, waaraan ik heb meegewerkt, door voor de auteurs veel stukken te vertalen uit het Nederlands, Frans en Latijn. Die biografie heeft de aandacht voor IngenHousz een enorme boost gegeven.’
Puzzelstukje
Die aandacht speelt zich tot nu toe vooral buiten Nederland af. Op maar weinig Nederlandse scholen krijgen leerlingen te horen dat Jan IngenHousz een doorslaggevend puzzelstukje legde in de werking van fotosynthese. Met een serie experimenten toonde hij in 1779 overtuigend aan dat planten licht gebruiken voor de omzetting van water en kooldioxide in suikers.
Hoe efficiënt planten dat doen, geeft het instrument van Kramer aan. Dat kon in de tijd van IngenHousz nog niet. Voor Jan Maarten Ingen Housz en zijn naamgenoten is het op het veldje achter de campus een peulenschil. De wetenschap staat niet stil. Het is de bekroning van hun bezoek aan het instituut met hun achternaam.
Er wordt wel gezegd dat hij de beroemdste, maar ook meest onbekende Bredanaar is
Jan Maarten Ingen Housz
Die naam gaan we de komende jaren vaker tegen komen. De stad Breda gaat staat in 2030 in het teken van het IngenHousz-jaar. Het is dan 300 jaar na zijn geboorte in die stad. ‘Er wordt wel gezegd dat hij de beroemdste, maar ook meest onbekende Bredanaar is’, zegt Jan Maarten Ingen Housz. ‘Maar dat gaat dus veranderen. En dat het instituut zijn naam heeft gekregen is heel bijzonder.’
Mevrouw Housz
En die naam, schrijf je dat nou aan elkaar of los van elkaar? ‘Daar is veel discussie over’, zegt nazaat Jan Maarten Ingen Housz. ‘Ik denk dat het aan elkaar schrijven is ontstaan om verwarring te voorkomen. Ik heb heel vaak brieven gekregen die waren gericht aan mevrouw Housz, omdat ze dachten dat mijn vrouw Ingen heette.’
Jan IngenHousz schreef het zelf met een hoofdletter H. ‘Dat is voor mij bewijs dat het twee losse woorden zijn. Het is lastig te zien of er een spatie tussen staat. Het is handgeschreven en de ruimte tussen beide woorden is klein.’ Over de uitspraak bestaat geen onduidelijkheid. Dat is niet House op zijn Engels, maar Hoes.
