Om alert te blijven tijdens nachtdienst kun je maaltijden met snelle suikers beter laten staan. Foto Shutterstock Wie nachtwerk of ploegendiensten doet, wijkt af van het traditionele slaap-waakritme. Dat verstoort je interne biologische klok, met negatieve gevolgen voor de gezondheid. Promovendus Perdana Suyoto (Humane Voeding en Gezondheid) onderzocht of en hoe voeding bescherming kan bieden tegen deze verstoringen. Hij promoveerde begin september.
Ieder menselijk lichaam heeft een interne biologische klok die staat afgesteld op een 24-uurscyclus. Biologische processen – zoals je glucosehuishouding – werken sneller overdag dan ‘s nachts omdat je dan in principe slaapt.
Wordt deze biologische klok, het zogenoemde circadiaanse ritme, langdurig verstoord – bijvoorbeeld door nachtdiensten – dan stijgt het risico op obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten. Het lijf moet dan namelijk op volgens de biologische klok vreemde tijden ineens toch hard werken om de bloedsuikerspiegel in balans te houden na een maaltijd. Voeding kan deze gezondheidsrisico’s deels beperken. Suyoto: ‘Het gaat niet alleen om wat je eet, maar ook om hoeveel en wanneer.’
Verpleegkundigen
Suyoto onderzocht vrouwelijke verpleegkundigen die nachtdiensten draaien in het ziekenhuis. Hij liet hen nul, één of drie maaltijden eten met een hoge of lage glycemische index, dat wil zeggen met snelle of langzame suikers, zoals aardappelen, witbrood en cornflakes (snel) en zuivel, peulvruchten en fruit (langzaam). ‘Maaltijden met een hoge glycemische index veroorzaakten flinke bloedsuikerschommelingen, ongeacht het aantal maaltijden. Dat zagen we niet alleen tijdens de nachtdienst, maar ook de ochtend erna.’ Bij de lage glycemische index verdwenen die schommelingen. ‘Dit laat zien dat het type maaltijd belangrijker is dan de frequentie. Maaltijden met een lage glycemische index zijn een goed alternatief voor vasten tijdens nachtdiensten.’
Daarnaast ontdekte Suyoto dat deze bloedsuikerschommelingen de alertheid verminderden. ‘Om alert te blijven, is het belangrijk om hoge bloedsuikerpieken te vermijden, blijkt uit deze resultaten. Maaltijden met een hoge glycemische index kun je tijdens nachtdiensten beter laten staan.’
Sociale jetlag
Ook zonder nachtdiensten kan de biologische klok uit balans raken. Dat kan al gebeuren door veranderingen in slaaptijden, zoals bij een sociale jetlag: wanneer iemands sociale verplichtingen niet overeenkomen met diens natuurlijke ritme. Sociale jetlag is het verschil tussen de slaaptijden op werkdagen en vrije dagen. ‘Dat is het geval bij avondmensen die vroeg moeten opstaan voor college of werk bijvoorbeeld. Hoe groter het verschil tussen slaap-waaktijden op werkdagen en vrije dagen, hoe groter de sociale jetlag’, legt hij uit.
Een hoge sociale jetlag – van meer dan twee uur – vergroot het risico op diabetes type 2 met 45 procent. Dit heeft deels te maken met voeding, zag Suyoto. ‘Mensen met een hoge sociale jetlag eten ongezonder: meer alcohol, suikerhoudende dranken en bewerkt eten. Hun hogere vet- en suikerinname vergroot het risico op diabetes, terwijl plantaardige eiwitten juist beschermen.’
Verstoringen van het circadiaanse ritme leiden tot een ontregelde glucosehuishouding en een hogere kans op type 2 diabetes. ‘Het goede nieuws is dat je met de juiste voeding de schommelingen in de bloedsuikerspiegel als gevolg van verstoringen van het circadiaanse ritme kunt beheersen.’
