Illustratie Shutterstock De mens is intelligent. Wij zijn zogenaamd wijze wezens, oftewel Homo sapiens. Dat dieren over intelligente vermogens beschikken, daaraan twijfelen biologen ook steeds minder. Van bijvoorbeeld kraaien, apen, dolfijnen en ratten staat intelligent gedrag vast. En de lijst wordt steeds langer. Maar planten?
Toegegeven, een plant trekt geen wortel of verheft machten. Toch zijn er wetenschappers die vinden dat hoe planten reageren op hun omgeving verdacht veel lijkt op intelligentie. Zelfs Darwin dacht voorzichtig in die richting, zegt filosoof Norbert Peeters. Hij opent komende week de driedelige cyclus ‘Intelligence? Plants, Planets, Computers’ van Studium Generale.
Darwin
Peeters is docent en botanisch filosoof bij de leerstoelgroep Filosofie. ‘Ik bestudeer de relatie tussen mens en plant en hoe die in de tijd is veranderd.’ Peeters studeerde in Leiden en werkt sinds een jaar in Wageningen. Hij is auteur van diverse boeken, waaronder Botanische Revolutie over de plantkundige ontdekkingen en inzichten van Charles Darwin.
Het probleem is dat we niet goed weten wat intelligentie is
Norbert Peeters, docent filosofie
‘Een van Darwins laatste boeken gaat over de fysiologie van planten en hun vermogen van met name de kiemwortel om waar te nemen en te bewegen’, zegt Peeters. ‘Daarbij stelt hij zich de vraag hoe de plant beslissingen neemt. Hij eindigt het boek met een voorzichtige analogie te leggen met de intelligente vermogens van dieren.’
De vraag of planten intelligent zijn, neigt Peeters met ‘ja’ te beantwoorden. Maar wel met een bijsluiter. ‘Het probleem is dat we niet goed weten wat intelligentie is. Als computers intelligent genoemd worden, waarom dan planten niet? Kijk eens naar de complexiteit van een eenvoudige plantencel. Waarom zouden intelligente vermogens alleen aan mens en dier zijn voorbehouden?’
Grens
‘Vroeger was het heel duidelijk’, gaat Peeters verder. ‘Intelligentie was iets menselijks. Darwin doorbrak dat denken. Ook intelligentie moet evolutionair zijn ontstaan. En dan is het de vraag waar het ophoudt. Ligt de grens bij het dierenrijk, of gaat het verder en zijn planten of schimmels ook intelligent? Ook al gaat het natuurlijk wel ver om een IQ aan planten toe te kennen.’
Misschien overwaarderen we intelligentie wel
Norbert Peeters, docent filosofie
Eigenlijk weten we niet meer precies wast intelligentie is, zegt Peeters. ‘En dat maakt zo’n vraag of planten intelligent zijn juist zo spannend. Het gaat meer om de vraag dan om het antwoord. En misschien is er wel helemaal geen sluitend antwoord. Het draait er bij filosofie juist om de vraag levend te houden.’
Communicatie
En is de vraag wel relevant? ‘Misschien overwaarderen we intelligentie wel. Communicatie tussen planten is aantoonbaar. Reacties van planten op hun omgeving kun je chemisch en mechanisch verklaren. Intelligentie is daarvoor volgens sommige biologen niet nodig. Planten zijn volgens hen heel goed in staat zonder intelligentie te bestaan.’
Al dit soort overwegingen en meer passeren de revue. Naast intelligentie bij planten komen de weken erna ook planetaire en kunstmatige intelligentie aan bod. Die lezingen worden verzorgd door respectievelijk Laurens Ganzeveld (Meteorologie en Luchtkwaliteit) en Luuk Stellinga (promovendus Filosofie).
Studium Generale – Intelligence? Plants, Planets, Computers
Verdant Minds – met Norbert Peeters – di 16 september 2025 20:00 uur in Impulse
Planetary Mind – met Laurens Ganzeveld – di 23 september 2025 20:00 uur in Impulse
The Artificial Among the Intelligent met Luuk Stellinga – di 30 september 2025 20:00 uur in Impulse
