Jaarringen zijn het groeiarchief van de boom. Hier wordt een monster genomen van een ceder in Brazilie. Foto Peter Groenendijk Tropische bomen herstellen snel van een groeidip door droogte. Droogte zorgt voor gemiddeld 2,5 procent minder groei. Maar die achterstand wordt na een droog jaar snel weer ingelopen. Dat laat een omvangrijke studie van hoofdauteur Pieter Zuidema zien in een artikel in Science.
Jaarringen zijn het groeiarchief van de boom. Het afzetten van die groei tegen klimaatgegevens toont hoe een boom reageert op veranderende omstandigheden. Hoogleraar Zuidema (Bosecologie en -beheer) en zijn 150 (!) coauteurs analyseerden de gegevens van 483 jaarringstudies van in totaal meer dan 10.000 tropische bomen wereldwijd.
Tropisch gat
De kiem voor het onderzoek werd zeven jaar geleden gelegd tijdens een sabbatical die Zuidema doorbracht bij het boomringlab van de University of Arizona. ‘Data over jaarringen worden wel gepubliceerd, maar zijn vaak opgeslagen in niet wereldwijd beschikbare databases. Geografisch gezien zit er bovendien een groot tropisch gat in zulke databases.’
Ter plekke werd besloten daar iets aan te doen. Zuidema: ‘We zijn collega’s gaan benaderen: willen jullie de gegevens met ons delen, zodat we nieuwe analyses kunnen doen? Dat is gebeurd en verklaart het grote aantal coauteurs. Data die het team gebruikt, worden sindsdien beschikbaar gemaakt in een centrale database. Zo vullen we langzamerhand dat gat.’
We hadden een sterker effect verwacht
Pieter Zuidema, hoogleraar Bosecologie en -beheer
De analyse richtte zich op de reactie van tropische bomen op droogte. De onderzoekers namen de jaarringen onder de loep van de tien droogste jaren van de afgelopen eeuw. Daarbij werden drie verschillende vormen van droogte onderscheiden: door te weinig regen, door te droge lucht of door watertekort (regen minus verdamping).
Het resultaat stelt in eerste instantie gerust. Droogte zorgt gemiddeld maar voor een groeidip van 2,5 procent. En dat is verrassend weinig, zegt Zuidema. ‘We hadden een sterker effect verwacht, gebaseerd op eerdere studies in Europa en de VS.’ En bomen herstellen zich een jaar later veelal weer van die mindere groei.
Overigens treedt die groeidip lang niet altijd op. Een derde van de bomen liet geen verminderde groei zien of groeide juist harder. Dat laatste lijkt raar, maar is verklaarbaar. Zuidema: ‘In de wat nattere gebieden gaan droge jaren vaak gepaard met minder bewolking. Daardoor neemt de fotosynthese toe en daarmee ook de groei.’
In een kwart van de onderzochte gebieden liep de groeiachterstand op tot meer dan 10 procent
Pieter Zuidema, hoogleraar Bosecologie en -beheer
Dat tropische bomen gemiddeld relatief weinig last hebben van droogte komt volgens Zuidema waarschijnlijk doordat ze teren op hun reserves. Bomen hebben veel ongebonden suikers aan boord. Maar die reserves zijn niet oneindig, waarschuwt Zuidema. Bovendien kan lokaal de groeidip door droogte wel flink oplopen.
‘De boodschap is daarom genuanceerd’, zegt Zuidema. ‘Bomen in de tropen kunnen over het algemeen goed herstellen van een droogte. Maar op sommige plekken zijn de effecten veel groter. In een kwart van de onderzochte gebieden liep de groeiachterstand op tot meer dan 10 procent en leidt droogte uiteindelijk tot een grotere sterfte van bomen.’
Koolstofverlies
Zuidema en zijn team komen tot de voorzichtige schatting dat elk droogtejaar 0,1 procent sterfte veroorzaakt. ‘Dat lijkt weinig, maar het gaat wereldwijd om heel veel koolstofverlies. En het duurt lang om dat weer te compenseren met nieuwe bomen.’ Daar komt bij dat de effecten sterker zijn in drogere gebieden.
Door klimaatverandering zullen droogtes vaker voorkomen. Zuidema: ‘Tot nu toe konden die droogtes redelijk goed worden opgevangen, maar we hebben zorgen over de toekomst.’
