Stapelwolken. Foto Shutterstock Vanuit een vliegtuig, hoog boven de oceaan, kun je er urenlang naar kijken: stapelwolken. Grillige formaties die samen een wisselend bergachtig landschap vormen. Mysterieus bovendien, want we snappen nog weinig van die organisatie, zegt meteoroloog Martin Janssens. Met een Veni op zak gaat hij op onderzoek uit.
En dat is niet zomaar uit nieuwsgierigheid. ‘Wolken spelen een belangrijke rol in het klimaatsysteem’, licht hij toe. ‘Ze zijn actieve spelers die waterdamp en materie door de atmosfeer transporteren. Ze hebben daarnaast een directe invloed op de stralingsbalans van de aarde en dus de opwarming.’
Complex
Maar wolken zijn complex. Hoe reageren ze op de nog steeds stijgende hoeveelheid broeikasgassen in de lucht? Janssens: ‘Komen er meer wolken, dan wordt meer zonlicht weerkaatst en neemt de opwarming af. Omgekeerd zorgt minder bewolking juist voor meer opwarming. In klimaatmodellen is dat een onzekere factor.’
Janssens richt zijn onderzoek op stapelwolken, de meest voorkomende wolken boven de oceaan en in het tropisch regenwoud. ‘Alle klimaatmodellen gaan ervan uit dat het individuele structuren zijn die willekeurig ontstaan. Maar de werkelijkheid is een stuk complexer. Ze organiseren zich tot clusters en soms tot enorme wolkendekken.’
Die veranderingen hebben hun weerslag op de hoeveelheid straling die het aardoppervlak bereikt. ‘Maar die organisatie begrijpen we niet goed. Voor mijn PhD heb ik gewerkt aan een theorie. Die zegt dat als je een willekeurige distributie hebt van wolken in een veld, het altijd uitloopt op samenklontering.’
We kunnen de ingrediënten observeren die zorgen voor wolkenpatronen
Martin Janssens, Meteorologie en Luchtkwaliteit
‘In de werkelijkheid zijn er evenwel tig manieren waarop wolken zich kunnen organiseren tot verschillende structuren’, vervolgt hij. ‘Bovendien zorgt regen voor nog veel meer complexere structuren in het wolkendek. Met mijn Veni wil ik systematisch het belang van al die processen in kaart brengen. Dat is nodig om af te leiden hoe wolken reageren op opwarming.
Simulaties
Janssens doet dat voornamelijk van achter zijn bureau met behulp van simulaties en gedetailleerde satellietbeelden. ‘Vanuit de ruimte kun je zien hoe wolkenstructuren samenkomen. We kunnen de ingrediënten observeren die zorgen voor wolkenpatronen. De snelheid van opstijgende lucht boven de oceaan bijvoorbeeld, kun je afmeten aan de patronen van de golven.’
Boven land is die laatste mogelijkheid er niet. Voor die gegevens gaat Janssens naar Brazilië om metingen te doen aan opstijgende lucht op het 320 meter hoge Amazon Tall Tower Observatory. Dat wordt een weerzien: hij was er tijdens zijn PhD al eens op veldcampagne.
Naast Janssens hebben namens WUR ook Edwin Alblas (Recht), Leonardo Jo (Moleculaire Biologie), Rúna Magnússon (Plantenecologie en Natuurbeheer), Niccolò Meriggi (Ontwikkelingseconomie), Lisa van Sluijs (Nematologie), Lerato Thakholi (Sociologie van Ontwikkeling en Verandering) en Kristina Thompson (Gezondheid en Maatschappij) een Veni in de wacht gesleept.
