Wetenschappers zijn gefascineerd door de superkrachten van de naakte molrat. Afbeelding Shutterstock Met haar project Love the Ugly wil Virtuoso deze dieren in het welverdiende zonnetje zetten. Op Resource-online schrijft ze daarom om de drie weken een mooi verhaal over een lelijk dier.
Tekst Francisca Virtuoso
De naakte molrat (Heterocephalus glaber)
Mol noch rat, de naakte molrat is een klein embryo-achtig knaagdier dat zich gedraagt als een insect. Dit fragiel ogende zoogdiertje roept bij het grote publiek wellicht weerzin op, maar wetenschappers zijn gefascineerd door zijn superkrachten.
Waarom ziet-ie er zo raar uit?
Naakte molratten zijn kale, gerimpelde, embryo-achtige roze kleine knaagdieren. Ze hebben kleine oogjes, geen uitwendige oren en grote voortanden die altijd blijven groeien. Deze fascinerende dieren leven meestal ondergronds. Alleen aan het einde van het regenseizoen, als de grond zacht is, komen ze aan de oppervlakte. Onder de grond is zicht niet nodig en dus zijn de ogen zo klein dat de dieren praktisch blind zijn. Voor hun oriëntatie verlaten ze zich op hun smaak en tast.
Door het ondergrondse leven hebben naakte molratten geen haren nodig ter bescherming tegen de zon. Toch zijn ze niet helemaal kaal. Ze hebben lange bakkebaarden die gevoelig zijn voor trillingen en helpen bij de oriëntatie. Tussen hun tenen zitten kleine haartjes, die bij het graven van de tunnels de aarde wegvegen als bezempjes. Hun grote tanden en immense kracht in hun kaken, worden gebruikt om te graven, wortels te eten en indringers te verjagen.
Het zoogdier dat een insect wil zijn
De molrat is voor zover bekend het enige zoogdier, dat de kolonie structureert zoals insecten dat doen. Ze leven in kolonies van ongeveer 75 individuen (tot wel 300!), waarbij elk lid een taak heeft. Eėn koningin en een paar gelukkige mannetjes zijn de enigen die mogen paren. Maar dit is geen gemakkelijke monarchie! De rol van de koningin is niet erfelijk en koninginnen moeten voortdurend vechten om hun positie te behouden. Eenmaal op de troon, vergroot de koningin de ruimte tussen haar wervels om zich groter te maken. Hierdoor verdubbelt soms haar gewicht ten opzichte van haar soortgenoten. De overige leden van de kolonie verzorgen de jongen, graven tunnels, verzamelen voedsel of verdedigen het hol. Naakte molratten werken in ketens en schoppen zo de aarde naar de uitgang. Als ze een lekker hapje vinden, zenden ze dat via hun bakkebaarden en trillingen door de keten naar de voedselscouts. Dankzij deze extreme structuur vinden ze hun favoriete wortel, de zoete aardappel.
Tuinier-experts; ecologische relevantie
Als je ooit in de droge, semi-woestijn van de Hoorn van Afrika komt, in Somalië, Kenya of Ethiopië, let dan eens op de kleine vuistdikke gaten in de grond, waar misschien zelfs af en toe aarde uit naar buiten wordt gegooid. Dan heb je het hol van een kolonie naakte molratten gevonden, een ingewikkeld netwerk van tunnels dat wel drie kilometer lang kan zijn en zo groot als een voetbalveld.
De sociale en ruimtelijke organisatie van de naakte molratten komt goed van pas bij het tuinieren. Door hard werken mengen ze aarde, planten, urine, poep en wortels tot een compost die rijk is aan voedingsstoffen. Die ‘spugen’ ze het hol uit. Hierdoor ontstaan luchtige hotspots met hoge gehaltes aan mineralen en meer water dan de omringende grond. Dit zorgt voor een diversiteit aan planten.
Het onderzoek naar de superkrachten
Dit fascinerende dier beschikt over superkrachten die mogelijk het leven van de mens kunnen veranderen. Dankzij een complexe suiker, die cellen verhindert samen te klonteren en tumoren te vormen, is de naakte molrat bestand tegen kanker. Ze ervaren pijn anders dan andere zoogdieren en zijn bestand tegen pijn door brand, zuur en hitte. Ze drinken geen water, omdat ze al het benodigde water uit het voedsel halen. Ze kunnen zelfs tot achttien minuten zonder zuurstof. Aan de extreem hoge gehaltes CO2 in het hol hebben ze zich aangepast doordat hun vitale organen op fructose leven.
Naakte molratten kunnen wel dertig jaar worden, waarmee het de langstlevende knaagdieren zijn. Bovendien vertoont hun zenuwstelsel geen tekenen van verval. Ook de vruchtbaarheid neemt met het ouder worden niet af. De koningin kan in haar regeerperiode wel duizend nakomelingen krijgen; per worp 27 jongen en dat aantal neemt niet af met het klimmen der jaren. Wetenschappers zijn nog aan het onderzoeken hoe de molrat dit allemaal voor elkaar krijgt. En hoe hun superkrachten ook ons leven kunnen verbeteren!
Francisca Virtuoso is promovendus bij Wildlife Ecology and Conservation. In de volgende aflevering van Love the Ugly kom je alles te weten over de gelachtige blobvis. Weet jij een lelijk dier dat je graag in de spotlichten zet? Stuur een bericht via @love_the_ugly.
