Een ‘soil bund’ in de buurt van Amboseli National Park in Kenia. Deze regenwateropvangplaats verbetert de vochtigheid van de bodem en voorkomt bodemerosie. Hierdoor krijg gras een betere kans om te ontkiemen en dat leidt uiteindelijk tot vergroening en herstel van het gebied. Foto Ishani Sonak Tekst Sarah-Maria Scheid
Welk effect hebben vergroeningsprojecten op klimaatverandering in Afrika? Dat onderzoekt promovendus Jessica Ruijsch. De resultaten zijn verrassend, zegt ze. ‘In sommige gebieden draagt vegetatie bij aan verkoeling, maar op andere plekken geeft het juist een warmere omgeving.’
Om de effecten van klimaatverandering, zoals hittegolven, erosie en droogte, tegen te gaan, zijn veel initiatieven, zoals bodemverbeteringsprojecten, gericht op meer begroeiing. Meer beplanting zorgt immers voor een hogere koolstofopname en daardoor voor minder broeikasgassen in de atmosfeer.
Ruijsch, promovendus bij Omgevingswetenschappen, is halverwege haar promotietraject. Zij heeft geanalyseerd waar in Afrika bodemverbetering heeft geleid tot vergroening. ‘Ik maak gebruik van satellietbeelden om kleinschalige vergroeningshotspots in kaart te brengen en ik vergelijk die resultaten met databases van bestaande projecten’, zegt Ruijsch. ‘Maar er zijn niet veel overzichten van bodemverbeteringsinitiatieven en dat bemoeilijkt mijn onderzoek.’ Ze ontdekte dat ongeveer 2,1 procent van het continent, zo’n 40 duizend vierkante kilometer, op lokaal niveau vergroent, voornamelijk in semi-droge gebieden. Ze publiceerde hierover in Environmental Research Letters.
Donker
In haar huidige onderzoek analyseert Ruijsch waar bodemverbetering in Afrika heeft geleid tot verkoeling en waar tot opwarming. Ze kijkt daarbij naar de biofysische klimaateffecten: veranderingen in de fysische eigenschappen van het oppervlak. ‘Die hebben een meer direct en lokaal effect op het klimaat dan bijvoorbeeld de opslag van CO2.’
‘Begroeiing kan effect hebben op verschillende variabelen zoals verdamping en albedo’, zegt Ruijsch. Albedo is de hoeveelheid zonlicht die door het aardoppervlak wordt weerkaatst. Een donker oppervlak absorbeert licht (laag albedo) en is doorgaans warmer, en een licht oppervlak weerkaatst het (hoog albedo) en is doorgaans koeler. ‘Begroeiing toont donker op de satellietbeelden en donker betekent meestal warmer. Begroeiing kan dus tot verhitting leiden. Anderzijds kan begroeiing via verdamping een verkoelend effect hebben’, legt Ruijsch uit. Naar de directe effecten van albedo en verdamping op het lokale klimaat is nog weinig onderzoek gedaan, aldus de promovendus.
Verrassend
‘Wat mij verbaasde was dat de relatie tussen vegetatie en temperatuur nogal verschilde per locatie. In sommige gebieden draagt vegetatie bij aan verkoeling, terwijl het elders juist tot een warmere omgeving leidt’, zegt Ruijsch. ‘Verdamping en albedo spelen daar een rol in, maar welke precies en hoe groot die rol is, weten we niet.’
Ruijsch wil atmosferische modellen gaan gebruiken om meer in detail de onderliggende relaties en variabelen te kunnen bestuderen die niet zo goed kunnen worden afgelezen uit satellietbeelden, zoals neerslag en verdamping. Ze hoopt dat haar onderzoek inzichten verschaft aan beleidsmakers en bodemverbeteraars waar precies bodemverbetering zou kunnen leiden tot een positief en waar tot een negatief effect op het plaatselijke klimaat. ‘Deze informatie is van belang omdat er veel grote bodemverbeteringsprojecten op de planning staan.’
