Foto Shutterstock Door klimaatverandering komen branden in de Amazone nu vaker voor dan voorheen. Dat heeft gevolgen voor het bos dat (deels) afsterft en weer terug groeit. Sommige bomen zijn beter bestand tegen brand dan andere. Bosecoloog Masha van der Sande mag met een Europese beurs op zak onderzoek doen naar de winnaars en verliezers.
Bosbranden in de Amazone vinden al plaats sinds er mensen zijn gaan wonen, zo’n 10.000 jaar geleden. Het bos van nu is daar het resultaat van. Maar hoe die samenstelling is ontstaan, is onduidelijk. ‘We weten niet precies wat het effect is van een brand’, zegt Van der Sande. ‘Hoe herstelt het bos zich? Welke bomen verdwijnen, welke juist niet en waarom niet?
Boorkernen
Om daar achter te komen duikt Van der Sande in de geschiedenis. Een postdoc zal boorkernen uit de bodem van meren gaan analyseren: het sediment dat zich daar in duizenden jaren heeft opgehoopt vormt een soort geschiedenisboek van de omgeving. Afzetting van houtskool wijst op brand en uit het aanwezige stuifmeel valt te herleiden om welk soorten bomen het gaat.
Door boorkernen te ontleden, kun je een reconstructie maken van wat er in het bos heeft gestaan
Masha van der Sande, onderzoeker Bosecologie en -beheer
‘Door boorkernen te ontleden, kun je een reconstructie maken van wat er in het bos heeft gestaan’, licht Van der Sande toe. ‘Bomen zijn tot op het niveau van het geslacht (dus een groep soorten) te identificeren. Dat kun je dan correleren aan de frequentie en intensiteit van de branden. Zo kun je de invloed van branden op het bos achterhalen.’
Daarbij wordt gebruik gemaakt van een nieuwe techniek, ontwikkeld aan de UvA, waarmee je uit houtskool ook af kunt leiden hoe intens de brand is geweest. Van der Sande wil met name weten welke eigenschappen van een boom hem tolerant maken voor brand. Is dat bijvoorbeeld de dikte van de bast of de bladeren?
Behalve kijken naar het verleden, worden er ook veldproeven gedaan. Een promovendus bestudeert wat er gebeurt op plekken waar branden zijn geweest. ‘We kijken naar wat er nog staat, wat dood gaat en wat regenereert. Dat vergelijken we met controle-locaties in de buurt waar geen brand was.’
Frequenter en intenser
Door klimaatverandering worden branden frequenter en intenser. ‘We gaan ook percelen in kaart brengen waar een tweede of zelfs een derde keer brand is geweest. Toevallig hebben we al veldmetingen van een plek waar in 2021 brand is geweest en vorig jaar opnieuw brand was. Voor het onderzoek levert dat een unieke dataset op.’
Ter plekke worden ook bomen met opzet verbrand of verhit
Masha van der Sande, onderzoeker Bosecologie en -beheer
Ter plekke worden daarnaast ook bomen met opzet verbrand of verhit. Van der Sande: ‘Een promovendus gaat onderzoeken wat er fysiologisch allemaal gebeurt. Waar gaat een boom bij een brand daadwerkelijk aan dood? Die informatie gaan we gebruiken in een plantmodel dat collega Jorad de Vries heeft ontwikkeld.
Begrip
Alle informatie moet onder de streep een beter begrip opleveren van wat brand met een boom doet. En dus wat een toename aan branden door het opwarmende klimaat voor effect zal hebben op tropisch bos. ‘Bosbranden in de Amazone in de huidige omvang en frequentie zijn een nieuw fenomeen. Ze zullen de komende tijd een enorme invloed hebben op het bos.’
Een ERC Starting Grant bedraagt 1,5 miljoen euro. Van de 478 beurzen dit jaar gingen er 44 naar Nederland. WUR haalde er maar eentje binnen. Aan Van der Sande’s project werken naast zijzelf een postdoc en twee promovendi.
