Foto Guy Ackermans Als moestuinier is het leven soms lastig: principieel zou ik graag tegen Roundup, Exirel en Tracer zijn, maar soms lijk ik vooral onze slakken te voeden in plaats van mijn gezin… een typisch Wagenings dilemma.
Ook in de categorie tuinieren-op-grote-schaal: de nieuwe trend voedselbossen.
Is een voedselbos niet gewoon een moestuin op groot formaat – een volkstuin XXL met betere PR?
Ze schieten als biologische paddenstoelen uit de grond, vaak opgezet via crowdfunding door havercappuccino drinkende stedelingen met een verlangen naar poten in de klei. Het idee erachter is prachtig: een eetbaar paradijs waarin noten, bessen en paddenstoelen quasi-spontaan gedijen, vol biodiversiteit en zonder kunstmest of gif. Aaibare initiatieven, ook prettig om via crowdfunding de hypotheek van je nieuwe buitenhuis te dempen.
Voedselbossen krijgen indrukwekkende steun van politici en sterrenchefs en ook in Wageningen lijkt men er positief naar te kijken. Op een projectpagina lees ik: ‘Voedselbossen passen in een nieuw landbouwsysteem met meer diversiteit. Het verdient een plek naast andere vormen van duurzame landbouw.’
Maar de fundamentele vraag die mij blijft dwarszitten is: kunnen voedselbossen ooit meer zijn dan een leuke hobby? Als ik de literatuur doorblader, kan ik geen concrete wetenschappelijke studies vinden die aantonen dat een voedselbos een inkomenswaardige opbrengst levert. Laat staan dat er zo geoogst kan worden en de buit verpakt en in de handel gebracht kan worden (veertig bramen oogsten in een dichtgegroeid notenbos lijkt me machinaal gezien lastig).
Is een voedselbos niet gewoon een moestuin op groot formaat – een volkstuin XXL met betere PR? Als het je vooral om biodiversiteit en CO2-opslag gaat: prima, ga je gang met dat voedselbos, maar doe dat op grond waar landbouw toch al niet zo loont, in plaats van op schaarse en peperdure Nederlandse akkers, waar sowieso al de noodzaak is voor extensievere landbouw door bestaande agrariërs.
Een voedselbos is zonder tegenbewijs wat mij betreft dus geen ‘landbouw’ te noemen, het is eerder een landintensieve hobby voor wie veel ruimte en idealisme heeft. Daar is niets mis mee – maar het is wel een misser om dit zonder goed bewijs te presenten als een oplossing voor de wereldvoedselvoorziening.
Guido Camps (40) is dierenarts en onderzoeker bij Humane Voeding en OnePlanet. Hij houdt van bakken, bijen houden en bijzondere dieren.
Return-on-investment in 70 jaar?
Na enig speurwerk blijkt Stijn Heijs, voorzitter van Stichting Voedselbosbouw Nederland, data te hebben waarmee een vergelijking te maken valt. Hij stelt: ‘De gemiddelde investering in een voedselbos is zo’n 20.000 euro per hectare (ongeveer 8.000 euro aan plantgoed; 8.000 euro voor het ontwerp en 4.000 euro voor vergunningen en het grondwerk). De eerste tien jaar na aanplant moet het bos tot wasdom komen en heb je vrijwel geen inkomsten, maar ook geen kosten. Daarna wordt de opbrengst geschat op zo’n 12.000 euro per hectare per jaar. Dat is zo’n 20 procent meer dan de opbrengst van een hectare reguliere landbouwgrond die circa 10.000 euro per hectare is.’
Op basis van deze getallen heeft de voedselbosboer na 10 jaar geen opbrengst, maar wel 20.000 euro geïnvesteerd en 10.000 euro per jaar gedolven die hij met conventionele landbouw wel had gehad. Dit verschil van 120.000 euro wordt daarna met de hogere opbrengst in slechts 60 jaar weggepoetst. Dus na 70 jaar boeren op basis van deze getallen ben je uit de kosten!
