Foto Shutterstock. De sfeer in de wetenschap door het regeringsbeleid in de VS verandert haast met de dag. Inmiddels overwegen Wageningse wetenschappers data veilig te stellen op eigen servers en druppelen verzoeken van onderzoekers uit de VS binnen om te helpen bij een nieuwe baan.
Hoogleraar Europese Bossen Gert-Jan Nabuurs kreeg vorige week een mail van een bevriende Amerikaanse collega. Of Nabuurs diens cv wilde delen. De Trump-regering had de geldkraan voor zijn Forest Carbon Modeling Group per direct dichtgedraaid en hij zoekt een nieuwe baan. ‘Als jullie een kans zien, help mij, zei hij. Ik heb zijn cv gedeeld. Het is beangstigend hoe snel het gaat. Hele groepen uit de klimaathoek worden de nek om gedraaid. Hun onderzoek strookt niet met de ideeën van de regering, het krijg dictatoriale trekjes. Dit gaat echt tot een braindrain leiden in de VS.’
Hester Biemans, hoogleraar Integrated Assessment of Water and Crop Production, zag iets vergelijkbaars. Zij kreeg recent twee sollicitanten uit de VS die expliciet meldden dat ze door de Trump-administratie waren ontslagen. ‘En op LinkedIn vragen onderzoekers die in Amerika hun baan kwijtraakten hun netwerk om hulp.’
Data veiligstellen
Nog een gevolg van het beleid vanuit de VS is dat – ook Wageningse – wetenschappers nadenken over databeschikbaarheid. Thomas Janssen, universitair docent bij de leerstoelgroep Plantenecologie en Natuurbeheer, onderzoekt onder meer bosbranden en droogte met behulp van Amerikaanse satellietgegevens: ‘Ik stel data nog niet veilig, maar ik zou dat eigenlijk wel moeten doen… Het is vooral allemaal erg onzeker momenteel. Er zijn datasets van bijvoorbeeld NASA en National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) die voor ons zomaar kunnen verdwijnen.’ Met het veiligstellen van data ontstaat er ook een gevaar voor transparantie, zegt Janssen: ‘Als wij allemaal op eigen houtje data gaan overzetten naar onze servers, dan verdwijnt daarmee ook overzicht en openheid. Wat je eigenlijk wil, is dat een Europese instantie zoals Copernicus de data overneemt, openbaar maakt en de kwaliteitscontrole doet.’
Biemans gebruikt klimaatdata van Copernicus, en financiert haar onderzoek nu vooral met Europees geld, en daarom maakt ze zich nog geen zorgen. ‘Maar ik zag wel dat bijvoorbeeld Fews Net – dat met analyses hongersnood voorspelt – er van de ene op de andere dag uitlag. Je kunt er dan dus gewoon niet meer bij.’
Inperking academische vrijheid
Hoogleraar Guido van der Werf van de vakgroep Meteorologie en Luchtkwaliteit benoemt net als Janssen de ‘sfeer van onzekerheid’ die momenteel heerst: ‘Er is veel gaande. Je merkt dat de academische vrijheid ingeperkt wordt en dat is doodeng. Het negeren van wetenschappelijke informatie die niet in iemands wereldbeeld past is van alle tijden, maar door dat officieel beleid gaan we terug naar de tijd van kwakzalverij.’
Data veiligstellen is geen uitzondering meer, aldus Van der Werf; vaak ook op verzoek van wetenschappers in de VS. ‘En onderzoekers twijfelen of ze nog wel co-auteur van een artikel willen zijn als daar bepaalde woorden uit geschrapt moeten worden. Ik werk vooral samen met mensen die aan universiteiten werken en daar valt de schade tot nu toe mee. Collega’s bij NOAA en NASA hebben het erg zwaar, met name omdat er heel veel onduidelijkheid is over wat er gaat gebeuren.’
Kritieke diensten
Dat herkent hoogleraar Meteorologie en Luchtkwaliteit Jordi Vila: ‘Momenteel heeft de NOAA te maken met flinke ontslagen. Daar lopen kritieke diensten gevaar door verminderde mankracht. Denk aan de voorspelling van extreem weer, zoals tornado’s. Hele onderzoekslijnen worden abrupt stopgezet, wat de inspanningen om de klimaatverandering te monitoren en ons inzicht belemmert. Die onderzoeksteams in de toekomst opnieuw samenstellen, gaat jaren werk kosten. En gezien het tempo waarmee het klimaat verandert, is dat zeer zorgwekkend.’
IPCC en COP
Nabuurs maakt zich naast de braindrain en data ook zorgen over het wereldwijde klimaatpanel IPCC, dat wetenschappelijk onderzoek doet naar klimaatverandering. De hoogleraar is hoofdauteur van vijf IPCC-rapporten. ‘De geluiden die ik daar hoor, zijn dramatisch. Het laatste nieuws is dat de VS heeft de financiering voor een rapport al teruggetrokken.’ Ook in de komende klimaattop in Brazilië, de COP30, heeft hij geen enkel vertrouwen. ‘Zonder de VS – een van de grote uitstoters van CO2 die ook nog in onmin leeft met China, de andere grote uitstoter – komt er niks van terecht.’
