De Ierse overheid heeft besloten om dassen in het hele land te vaccineren in een poging om verspreiding van de ziekte tegen te gaan. © Shutterstock
In de jaren vijftig van de vorige eeuw was de voor mensen gevaarlijke bacterieziekte tuberculose (tbc) een groot probleem in Ierland. Via een groot programma deed de overheid haar uiterste best de ziekte uit te roeien in de veehouderij. Dat leek aanvankelijk te lukken. Tot op de dag van vandaag weet de ziekte zich echter in lage dichtheden te handhaven.
Opgedoken bij dassen
‘In de jaren zestig ontdekte men dat de das de ziekte verspreidde’, vertelt Inma Aznar, onderzoeker bij het Ierse landbouwdepartement en promovendus aan WUR. ‘Dassen komen overal in Ierland veel voor’, vertelt Aznar. Ze zijn volgens haar gemakkelijk vatbaar voor de ziekte. Bovendien overleven ze de infectie, waardoor ze tbc lang kunnen blijven doorgeven. Op die manier komt de ziekte steeds weer terug in het vee in Ierland. ‘Als je daar niet heel streng op controleert, kan de ziekte zo ook infecties veroorzaken bij mensen’, vertelt haar WUR-promotor Mart de Jong.
Er is dus alles aan gelegen de ziekte uit te roeien. Tot nu toe gebeurde dat vooral door dassen af te schieten. Ongewenst, want dassen zijn eigenlijk beschermd. Daarnaast wordt het territorium van de gedode dieren weer opgevuld door dassen van buiten. ‘Er is onderzoek dat laat zien dat de ziekte zich zo verder kan verspreiden’, vertelt Aznar.
Vaccineren
Zelf gooide Aznar het onder een andere boeg: ze onderzocht in drie Ierse gebieden of vaccinatie van dassen kon helpen. In deze drie gebieden kreeg een deel van de dassen een echt vaccin en een deel een nepmiddel als controle.
Aanvankelijk leken de resultaten tegen te vallen. Een vaccin was namelijk lang niet altijd succesvol genoeg om de das te beschermen. Maar op populatieniveau had vaccineren wel zin. Via een modelstudie kwam Aznar erachter dat het vaccineren van 30 tot 40 procent van alle dassen voldoende is om de ziekte op de lange termijn geheel uit te roeien.
Spaanse wilde zwijnen
De Ierse overheid heeft nu besloten om het vaccinatieprogramma overal in het land uit te voeren. Als alles inderdaad volgens de voorspelling werkt, dan wordt het Ierse vee daarmee uiteindelijk volledig tbc-vrij.
Er zijn overigens ook andere zoogdieren die tbc kunnen verspreiden. Zo wordt de ziekte in Spanje door wilde zwijnen overgebracht. Dat is geen probleem in Ierland, waar geen wilde zwijnen voorkomen, maar zou wel een probleem kunnen zijn voor Nederland, waar de wildezwijnenpopulatie groeit. Of vaccinatie ook in dat geval soelaas kan bieden, bewijst haar onderzoek niet. Haar model kan, na aanpassing, wel gebruikt worden om dat te onderzoeken.