© Shutterstock
Zitten antidepressiva ook in Nederlandse rivieren?
‘Ja, werkzame stoffen in antidepressiva overleven conventionele waterzuiveringstechnologie grotendeels en komen terecht in ons oppervlaktewater. Er is weinig bekend over de effecten op het ecosysteem. Effecten zijn ook niet zo evident; vissen vallen niet meteen om en planten groeien gewoon door. Het kan een verschuiving in het ecosysteem teweegbrengen, maar we weten niet hoe groot die verschuiving is.’
Waarom is er zo weinig over bekend?
‘Het was tot voor kort niet een logisch onderwerp voor onderzoek. De alarmbellen zijn pas sinds een jaar of zeven jaar gaan rinkelen en dat is voor het vaststellen van langetermijneffecten te kort.
In het lab zijn al wel onderzoeken gedaan naar het gedrag van vissen wanneer ze verschillende hoeveelheden antidepressiva binnenkrijgen. Sommige vissen werden door antidepressiva heel relaxed, maar anderen werden helemaal niet beïnvloedt. Ook weten we dat medicatie zoals antibiotica en de actieve stoffen uit anticonceptiepillen effect hebben. Een aantal jaar geleden al ontdekten onderzoekers dat endocriene stoffen uit anticonceptiepillen ervoor zorgen dat mannelijke vissen in de Dommel vrouwelijke eigenschappen krijgen. Dat wil je natuurlijk niet.’
Hoe kunnen we voorkomen dat het in het oppervlaktewater komt?
‘Allereest door minder pillen te slikken. Daarnaast zijn waterzuiveringstechnologieën de afgelopen jaren verbeterd en kan je met extra zuiveringsstappen medicatie verwijderen. Dat is duur, dus het blijft een afweging hoe nodig we het vinden hierin te investeren. Ik zeg niet dat er geen probleem is, maar we hebben nog nooit heel duidelijk de effecten van medicijnresten op aquatische ecosystemen kunnen ontdekken. Natuurlijk moeten we er uit voorzorg iets mee. De vraag is vooral: wat is het effect precies en vinden we dat effect erg?
Bij waterschappen is er momenteel veel aandacht voor, om erachter te komen of we ons inderdaad zorgen moeten maken. Steeds vaker meten ze welke farmacologische stoffen precies in oppervlaktewater zitten.’
Moeten we zelf ook uitkijken met vis eten?
‘Via het eten van vis kun je ongewenste stoffen binnenkrijgen, zoals we bij de paling hebben gezien. Of zogenaamde doorvergifting bij medicijnresten ook aan de orde is, weten we niet. In theorie bestaat de mogelijkheid wel. Let wel, antidepressiva worden al meer dan tien jaar gebruikt, dus het zit al jaren in de natuur om ons heen. Mogelijk heeft het al voor verandering gezorgd, maar hebben we het gemist omdat we er niet alert op waren.’