Wetenschap

‘Nieuwe natuur belooft te veel’

Communicatie over nieuwe wildernisnatuur is vaak religieus getint. Overheid en natuurbeheerders moeten zich bewust zijn van de verwachtingen die ze daarmee scheppen over die natuur.
Roelof Kleis

© Natuurmonumenten

Dat is de boodschap van Peter Jansen in zijn proefschrift framing nature, waar hij over twee weken op promoveert. Jansen is docent aan de Christelijke Hogeschool Ede en raadslid voor de ChristenUnie in die gemeente. Daarnaast zag hij kans om een promotiestudie af te ronden bij bijzonder hoogleraar Christelijke Filosofie Henk Jochemsen. Jansen onderzocht de, al of niet impliciete, religieuze elementen in de communicatie over natuurontwikkelingsprojecten.

Diepere laag

Die framing van natuur is volgens Jansen een feit. Religieuze elementen spelen een rol in de communicatie over nieuwe natuur Hij noemt dat de religieuze subtekst. Daarbij moet je niet denken aan expliciete godsdienstige verwijzingen en er is veelal ook geen sprake van een verwijzing naar een persoonlijke God. Jansen: ‘Ik bedoel een religieuze ervaring in de brede zin van het woord. Een ervaring die mensen brengt tot voorbij dat wat men rationeel kan bevatten en waarbij ze zich aangesproken voelen. Een verwijzing naar een diepere laag die wordt aangeboord. Het je verbonden weten met iets groters dan jezelf en wat men als ‘heilig’ ervaart.’

Pas je communicatie aan op de daadwerkelijke ervaring die de bezoeker te wachten staat

Peter Jansen

In communicatie over nieuwe natuur worden dergelijke ervaringen nogal eens in het vooruitzicht gesteld. Dat kan bezoekers volgens Jansen op het verkeerde been zetten. Dat ontdekte hij bij zijn onderzoek op Tiengemeten in Zuid-Holland, een landbouweiland dat is teruggegeven aan de natuur. ‘In de communicatie wordt bijvoorbeeld een appél gedaan op “een vlucht uit het dagelijks leven”. De natuur wordt voorgesteld als de “betere wereld”. Er wordt beloofd dat je jezelf op het eiland hervindt en dat je als herboren terugkomt.’

tiengemeten.jpg

Maar bezoekers herkennen die opgeroepen ervaring niet als ze ter plaatse zijn. En dat geeft teleurstelling. Jansen adviseert daarom neutraler te zijn in de communicatie over natuur en ‘grote woorden’ achterwege te laten. ‘Pas je communicatie aan op de daadwerkelijke ervaring die de bezoeker te wachten staat.’ Volgens Jansen zit ook de taal zelf in de weg. ‘De communicatie over natuur appelleert meer aan zinervaringen dan bezoekers zelf kunnen verwoorden. De vraag is of er wel een gedeelde taal is om dit soort ervaringen onder woorden te brengen.’

Uitzichtpunt

Behalve met woorden stuurt de overheid volgens Jansen religieuze ervaringen in de natuur ook door middel van de inrichting van terreinen. ‘Door natuur op een bepaalde manier in t richten, worden er impliciet condities geschapen voor religieuze ervaringen. Bijvoorbeeld wanneer er een uitzichtpunt is met een overweldigend vergezicht. Je kunt je afvragen of het de taak van de overheid is om dergelijke ervaringen te promoten. Ik denk overigens dat ze zich helemaal niet bewust is van die sturing. Het is een blinde vlek.’

Peter Jansen verdedigt zijn proefschrift op 14 juni 2017 in de Aula van Wageningen University. Aanvang 16.00 uur.

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.