Die fluctuaties bllijken een indicator van de veerkracht van het bos. Een doorbraak, laat eerste auteur van de studie Jan Verbesselt (Geo-informatiekunde en remote sensing) weten. Stress als droogte en extreme hitte kunnen een bos voorbij het punt duwen waarbij massale sterfte optreedt. Zo’n punt heet een kantelpunt en kan leiden tot grote veranderingen in de structuur van de vegetatie en eventueel de expansie van savanne. Mede-auteur Marten Scheffer (hoogleraar Aquatische ecologie) doet onderzoek naar dergelijke kantelpunten in complexe systemen. Maar hoe weet je hoever het bos zich van zijn kantelpunt bevindt? Hoe kwetsbaar is een bos?
Veerkracht is daarbij het sleutelbegrip. Hoe dichter bij het kantelpunt, hoe minder de veekracht en hoe langer het duurt voordat het systeem zich herstelt van verstoringen. De Wageningers hebben nu een meetbare indicator gevonden voor die veerkracht van een tropisch bos. Satellietgegevens waarmee al decennialang de groei van vegetatie wordt gemeten leveren die gezochte aanwijzer.
Berekeningen laten zien dat de fluctuatie in groenheid aanmerkelijk trager wordt beneden de 1500 mm regen per jaar. Die traagheid duidt op verminderde veerkracht en de nabijheid van een kantelpunt. Een deel van het team heeft eerder in een artikel in Science al laten zien dat die 1500 mm inderdaad een kritische grens voor het bos is. Daarmee vallen de puzzelstukjesvolgens Scheffer nu mooi in elkaar.
We kunnen direct van ieder stukje bos de traagheid en dus de veerkracht schatten
Marten Scheffer
De nieuwe indicator maakt het mogelijk om uit satellietbeelden de gevoeligheid van bossen af te leiden. Scheffer: ‘Op basis van metingen dus, dat is de doorbraak. We kunnen direct van ieder stukje bos de traagheid en dus de veerkracht schatten. Het kantelen zelf kun je natuurlijkniet voorspellen. Dat is afhankelijk van de verstoringen die al of niet optreden. Maar je kunt op basis van de veerkracht wel de kwetsbaarheid inschatten.’
De ontwikkeling van de nieuwe methodiek is volgens Scheffer een mooi voorbeeld van samenwerking tussen verschillende disciplines binnen Wageningen UR. Behalve geo-informatie (Verbesselt) en de groep van Scheffer leverde ook plantecoloog Milena Holmgren (Resource Ecology) een belangrijke bijdrage aan de studie. ‘Dit is een voorbeeld van One Wageningen. Geen van ons had dit kunnen doen zonder de expertise van de anderen. Nu staan we met een doorbraak in Nature Climate Change.’