Het onderzoek van Livestock Research werd uitgevoerd naast het onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO) dat het RIVM gisteren presenteerde. In dat onderzoek onderzochten het RIVM, Wageningen UR, Universiteit Utrecht en gezondheidsvereniging NIVEL de invloed van de veehouderij op de gezondheid van omwonenden.
Livestock Research concentreerde zich in een tweede onderzoek op endotoxinen in de stofdeeltjes. Die ontstaan in de varkens- of pluimveestal uit mest en huidschilfers van de dieren. Deze endotoxinen zijn het meest schadelijk voor de gezondheid. Livestock Research deed metingen in de stallen naar de uitstoot van stof, de Universiteit Utrecht bepaalde hoeveel endotoxinen in dat stof zaten en Erbrink Stacks Consult, maker van een verspreidingsmodel, bepaalde waar de endotoxinen terecht kwamen in welke concentraties.
De Gezondheidsraad heeft een grenswaarde bepaald bij welke concentratie de endotoxinen schadelijk kunnen worden voor de gezondheid. Die bedraagt 30 endotoxine eenheden per kubieke meter lucht. In de stallen mat onderzoeker Albert Winkel van Livestock Research concentraties van duizenden endotoxine eenheden per kuub lucht. ‘De veehouders en dieren staan bloot aan veel te hoge concentraties.’ Buiten de stal waren de concentraties veel lager. De verspreidingsberekeningen wezen uit dat er teveel endotoxinen in een cirkel van maximaal 200 meter rond varkensbedrijven kunnen voorkomen. Voor pluimveebedrijven geldt een cirkel van maximaal 500 meter. Binnen die cirkel kunnen omwonenden gezondheidsklachten ervaren – verminderde longfunctie en meer longontsteking – door de endotoxinen.
Nu zijn er al normen in het landelijk gebied om ervoor te zorgen dat veehouderijen niet dicht bij woonhuizen staan. Zo zijn er toetsingskaders voor fijnstof en geur. Winkel ging na of de omwonenden voldoende worden beschermd met deze fijnstof- en geurrichtlijnen. Conclusie: rond varkensbedrijven is dat het geval, maar rond pluimveebedrijven niet. Livestock Research beveelt aanvullende maatregelen aan.
In deze berekening zitten echter wel aannames, licht Winkel toe. ‘Het verspreidingsmodel voor de endotoxines simuleert waar de stofdeeltjes gedurende meerdere jaren terecht komen op basis van windrichtingen, al dan niet regen, etc. Dan krijg je een grillig patroon met pieken en dalen en de vraag is dan: hoeveel procent overschrijdingen van de norm sta je toe? Sta je 2% overschrijding per jaar toe of 0,1%? We hebben voor elk van deze percentages de ‘overschrijdingsafstanden’ berekend. Bij grote bedrijven en het strengste percentage van 0,1% liggen de overschrijdingsafstanden tot maximaal 500 meter rond pluimveebedrijven. Als je meer overschrijdingen toelaat, wordt de cirkel kleiner.’
‘Aan de andere kant: we hebben de berekeningen uitgevoerd met telkens één stal als bron. In werkelijkheid bestaan er in veehouderijgebieden vaak meerdere stallen die samen tot hogere overschrijdingen kunnen leiden dan we nu berekend hebben. Onze berekeningen zijn dus zeker geen worst case scenario.’
Het kabinet heeft inmiddels maatregelen aangekondigd om de luchtkwaliteit rond veehouderijbedrijven te verbeteren.
Meer informatie in het dossier over dit onderzoek.