Lezen heeft alles te maken met synergie. Het is meer dan letters kennen of zinnen snappen. Al lezend ga je de samenhang tussen woorden en zinnen begrijpen. Een woord krijgt betekenis door een weerwoord, een tekst door de context. De zinnen accumuleren tot begrip, tot inzicht. Lezen is verbanden leggen, begrijpen en voelen. Begrijpend lezen is synergie: een dikke synthese tussen 26 letters.
Maar dan… de landbouw. Synergie is ver te zoeken in de huidige landbouw. Na de uitvinding van kunstmest, antibiotica en nanotechnologie zijn we behoorlijk ecosystem illiterate geworden. De samenhang ervaren we niet meer. Gewassen en dieren zijn volledig uit hun natuurlijke context gerukt. En nu zitten we – letterlijk – met alle shit.
Maar langzaam komt de synergie terug. Het heet agro-ecologie of natuur-inclusieve landbouw. Ik zie het door de hele samenleving heen. Zelfs in Wageningen. De genius loci herleeft. We ervaren steeds meer dat dieren meer zijn dan een klomp cellen waar je voer instopt en producten uithaalt. Een ei is één en al levende synergie. We beginnen het boek van de natuur en de landbouw opnieuw te lezen. We snappen meer en meer dat landbouw zonder natuur onmogelijk is.
Natuur is het toppunt van synergie. Nu de landbouw nog.
Kees van Veluw (57) is docent Permacultuur en netwerker biologische landbouw. Zijn visie haalt hij uit zijn werk met zowel Afrikaanse als Nederlandse boeren, zijn vrouw, drie zonen, hond en kippen.