Kunnen sociale media voor politieke verandering zorgen? In 2009 leek het antwoord een duidelijk ja. Na ‘gestolen’ verkiezingen in Moldavië en Iran volgde protesten waarbij de sociale media, met name Twitter, een grote rol gespeeld zouden hebben. Er volgde toen nog geen politieke omwenteling maar in 2011 was er wel succes. Dictaturen in Tunesië en Egypte vielen om dankzij moedige, jonge actievoerders. En wat zou hun geheime wapen zijn: Facebook. De werkelijkheid lijkt weerbarstiger. Bij nader inzien bleken Egyptische jongerenorganisaties hun strategieën te hebben afgekeken van de Joegoslavische organisatie Otpor! die Slobodan Milosovic ten val bracht – zonder twitter. Latere analyses brachten bovendien aan het licht dat Moldavië en Iran ten tijde van de onrusten nauwelijks twitteraccounts kenden. In Iran kwamen de merendeels Engelstalige tweets vooral uit de Iraanse diaspora en achter de Moldavische onlusten scholen inlichtingendiensten.
Geen grote offers
In oktober 2010 schreef de modieuze denker Malcom Gladwell daarom: Why the revolution will not be tweeted. Hij betoogde dat actievoeren tegen een dictatuur gevaarlijk is en een kwestie van de lange adem. Succes is alleen weggelegd voor hiërarchische organisaties waarvan de leden sterke onderlinge banden hebben. Sociale media verbinden juist wildvreemden. En zij lijken niet bereid grote offers te brengen, zegt Gladwell, aan de hand van de observatie dat goede doelen nauwelijks donaties los weten te weken via Facebook. In Nederland is er misschien een beter voedingsbodem voor digitaal activisme. De doelen zijn meer bescheiden (weg met de zorgpremie!). En meer mensen gebruiken sociale media, waaronder politici. Toch past ook hier enige terughoudendheid. Politici zijn immers drukker met zenden dan luisteren. En kijkende naar hun vragenuurtje bepalen nog steeds kranten de agenda. De vraag hoe sociale media democratische processen kunnen of zullen beïnvloeden is dus grotendeels onbeantwoord. Bovendien zijn Twitter en Facebook gloednieuw: is er eigenlijk wel een reden om aan te nemen dat zij toekomstbestendiger zijn dan hun vergeten voorgangers? Genoeg ruimte dus voor discussie tijdens het Science Café Wageningen. Op 29 november kun je hier meepraten over de betekenis van sociale media voor de democratie. Twitter je even hoe het was? Science Café Wageningen: 29 november 20.00, Café Loburg, toegang gratis. Met hoogleraar politieke communicatie Claes de Vreese (UvA) en hoogleraar communicatiewetenschap Jan van Dijk (UT)