Illustratie Valerie Geelen De wetenschap in Wageningen is breed, veelkleurig en van wereldklasse. En er gebeurt veel meer dan je tijdens je studie zult tegenkomen. Bij wijze van welkom in deze wondere wereld zet Resource een aantal highlights voor je op een rij uit recent onderzoek van de vijf kenniseenheden (zie kader) van Wageningen University & Research.
Een broek uit de kas
Samen met kledingproducent G-Star ontwikkelde WUR-onderzoeker Filip van Noort nederkatoen: katoen uit de kassen van WUR in Bleiswijk. Het Home Grown Denim is zo duurzaam als maar kan: er komen geen pesticiden aan te pas en voor de teelt wordt alleen regenwater en vrijwel alleen zonne-energie gebruikt. Nederkatoen is nu nog veel te duur voor de markt. Een nieuwe batch katoen is ingezet voor vervolgonderzoek. (PSG)
Foto Jason Leung/Unsplash
De wolf en de zeven jongen
Tussen Bennekom en Arnhem leeft een roedel wolven: pa, ma en zeven jongen. De groep maakt deel uit van de in totaal 51 wolven die in ons land zijn, laat DNA-onderzoek van WUR zien. De helft van die wolven zijn nieuwkomers en meestal nakomelingen van de inmiddels tien roedels. WUR houdt in opdracht van de gezamenlijke provincies de wolvenstand nauwgezet bij. Het wolvenzwaartepunt ligt in de Veluwe met zeven roedels. (ESG)
Foto Robert Larsson/Unsplash
Sporten op suiker
Recreatieve sporters experimenteren steeds vaker met hun dieet. Zij raken geïnspireerd door de profs in bijvoorbeeld het wielrenpeloton, die met uitgekiende voedingsstrategieën hun prestaties optimaliseren. Mireille Baart onderzocht prestatieverschillen van recreatieve fietsers na het volgen van een koolhydraatrijk of koolhydraatarm dieet. De efficiëntie van het lichaam om energie te gebruiken voor inspanning werd niet beter door een koolhydraatarm dieet. Gewoon suikers eten dus! (AFSG)
Foto Shutterstock
DNA van ui
WUR-onderzoeker Richard Finkers (Genomica en toepassing Big Data) en collega’s hebben het DNA van de ui in kaart gebracht. Dat was niet makkelijk, want het uiengenoom is vijf keer groter dan dat van de mens. De onderzoekers moesten 100 duizend stukjes DNA in de juiste volgorde leggen, waarvan 95 duizend stukjes lastig van elkaar te onderscheiden waren. Nu de DNA-volgorde is bepaald, kunnen plantenveredelaars sneller nieuwe rassen ontwikkelen. Zo zoeken ze uien die beter bestand zijn tegen droogte en schimmels. (PSG)
Foto Shutterstock
Toevallige elite
Het is in de natuur al net zo als elders: de boel is ongelijk verdeeld. Van enkele soorten zijn heel veel exemplaren en van heel veel soorten zijn er maar weinig. En dat is een wiskundige noodzakelijkheid, toonden Marten Scheffer en collega’s aan. Zeldzaamheid is onvermijdelijk. En toeval speelt een grote rol, blijkt uit hun wiskundige modelstudie. De dominante soorten van nu zijn een ‘toevallige elite’. Hun dominantie kan ook zo maar weer verdwijnen, als de omstandigheden veranderen. (ESG)
Foto Shutterstock
Luchtkwaliteit zelf meten
Houtkachels en open haarden zijn fnuikend voor de luchtkwaliteit. Meteoroloog Bert Heusinkveld ontwikkelde een sensor om fijnstof in de lucht te meten. Verspreid over de stad staan zeventig van die fijnstofmeters bij Wageningers in de tuin. Een echt citizen science-project. Elke 145 seconden vindt een meting plaats. Door ook gehaltes aan vluchtige organische stoffen en stikstofoxiden te meten, valt in te schatten of het fijnstof afkomstig is van houtstook of van het verkeer. De data zijn voor iedereen in te zien op de website Sensor Community. (ESG)
Foto Vadim Sadovski/Unsplash
Ongezien naar de overkant
Ruige dwergvleermuizen volgen tijdens de najaarstrek het Nederlandse kustgebied. Een deel van hen steekt de Noordzee over ten westen van Noord-Holland, laat onderzoek van Sander Lagerveld zien. Hij luisterde met akoestische meetapparatuur op offshore boorplatforms naar passerende ruige dwergvleermuizen. De beestjes mijden tijdens de oversteek volle maan, waarschijnlijk omdat dan het predatierisico te groot is. (ASG)
Foto Shutterstock
Zieke koeien opsporen via pas foto’s
Net als bij mensen spreekt een koeiengezicht boekdelen. De vraag is hoe je die ‘boekdelen’ kunt lezen. Is ziekte af te lezen aan een koeiengezicht? En kan een computer dat ook leren? Ja, blijkt uit onderzoek van Ronald Petie. Samen met studenten van de hogescholen HAS en Avans uit Den Bosch nam hij de proef op de som met de gevreesde koeienziekte mond-en-klauwzeer. Na training pikte de computer er 94 van de 100 zieke koeien uit. Ook wees de computer 94 van de 100 niet-zieke koeien terecht aan als gezond. (ASG)
Foto Jean Carlo Emer/Unsplash
Koraalduivel ziet kleur
De koraalduivel doet het niet alleen goed in aquaria. De tropische vis met de opvallende (en giftige!) stekels is ook een van de meest succesvolle invasieve exoten in de wereldzeeën. Hoe doet het beestje dat? Mogelijk omdat-ie bij het jagen op geschikte prooi zowel kleur als ultraviolet (uv) ziet, heeft promovendus Elizabeth Philips aangetoond. Daardoor kan de ‘schemerjager’ ook overdag goed uit de voeten. (ASG)
Foto Ray Harrington/Unsplash
Extra rood kan geen kwaad
Planten groeien beter door extra ver-rood toe te voegen aan het licht. Die extra groei gaat in principe ten koste van de energie die beschikbaar is voor de verdediging tegen plaaginsecten. Kan dat kwaad? Niet in combinatie met biologische bestrijding, laat onderzoek met tomaten van promovendus Davy Meijer zien. Plaaginsecten hebben weliswaar meer kans bij extra rood licht, maar dat geldt ook voor hun vijanden de sluipwespen. (PSG)
Foto Dan Gold/Unsplash
Grijp die PFAS!
Vervuiling van de omgeving met PFAS is een groot probleem. Organisch chemici van WUR hebben een methode ontwikkeld om PFAS uit vervuild water te halen. Ze gebruiken daarvoor zogeheten pillar-arenen, ringvormige macromoleculen die bestaan uit benzeen. Door de juiste zijketens aan dit molecuul te hechten, ontstaat een stof die specifiek PFAS uit de oplossing vist en bindt. Het PFAS-filter is talloze malen herbruikbaar. De chemici zoeken nu naar een manier om het verzamelde PFAS af te breken en onschadelijk te maken. (AFSG)
Illustratie Shutterstock
Catchy-verbinding
Kan een verbinding sterker worden als je eraan trekt? Ja. In de natuur komen dit soort ‘catch-bonds’ veel voor. Promovendus Martijn van Galen zag als eerste in de wereld kans er eentje zelf te maken. Hij gebruikte daarvoor twee strengen DNA, waarvan er eentje gedeeltelijk gevouwen was als een haarspeld. In normale toestand hechten beide strengen DNA lichtjes aan elkaar. Onder spanning opent de haarspeld zich als een soort rits, waarna het binnenste van de rits zich stevig hecht aan een precies passend stuk DNA op de andere streng. (AFSG)
Foto Jakob Owens/Unsplash
3D-snacken
Een snack die helemaal op jouw persoonskenmerken is afgestemd en die prestaties of gezondheid ondersteunt? Het kan! Martijn Noort ontwikkelde samen met onder andere TNO en Defensie een 3D-voedselprinter die zulke gepersonaliseerde tussendoortjes kan maken. Ze testten het met soldaten en IC-patiënten. De snack ziet eruit (zie foto) als een bladerdeeghapje met daarin een zachte, zoete vulling die qua substantie vergelijkbaar is met appelmoes of een dikke milkshake. (AFSG)
Pillenspiraal doorbreken
Medicijnen kunnen bijwerkingen hebben die leiden tot nieuwe klachten. Artsen herkennen die klachten vaak niet als bijwerking van de initiële medicatie en schrijven extra medicijnen voor. Zo kun je in een spiraal terechtkomen van steeds meer pillen en klachten. Dat kan anders. Wout van Orten-Luiten legt het verband tussen medicijngebruik en de hoeveelheid micronutriënten in ons bloed. Door zulke tekorten aan te pakken, is de pillenspiraal te voorkomen. (AFSG)
Foto Unsplash
Feedback van ChatGPT
De negatieve kanten van generatieve kunstmatige intelligentie (AI) zijn overduidelijk: studenten laten de computer hun huiswerk doen. Maar de computer kan je ook helpen om bijvoorbeeld essays te verbeteren. Dat concluderen onderzoekers van Onderwijs- en Leerwetenschappen. Zij gaven studenten en ChatGPT dezelfde feedbackopdracht en vergeleken vervolgens de kwaliteit van de output. ChatGPT was kritischer op de structuur en medestudenten op de inhoud. De feedbackvormen bleken complementair aan elkaar. (SSG)
Foto Susan Q Yin/Unsplash
Influencing-alertheid
Zodra influencers iets promoten waar iets tegenover staat – geld, gratis producten of een andere tegenprestatie – moeten ze dat melden, volgens de Nederlandse Reclame Code. Ze mogen zelf weten hoe; een piepkleine hashtag (#ad) is al prima. Maar bij online video’s kijkt bijna niemand daarnaar, zag onderzoeker Sophie Boerman. Een Kijkwijzer-achtig pictogram bleek nauwelijks te helpen om influencermarketing te herkennen. Schaf die code dan maar af? Nee, vindt ze. Influencermarketing wordt steeds professioneler en geraffineerder; daarom is transparantie zo belangrijk. (SSG)
Still uit reclame met Kalvijn
Multiculti-klassen
In sommige steden heeft meer dan 80 procent van de mbo-studenten een multiculturele achtergrond. Bijna driekwart van de mbo-docenten vindt het spannend om voor een cultureel diverse klas te staan, ontdekte promovendus Kennedy Tielman. En hoe hoger ze hun eigen multiculturele vaardigheden inschatten, hoe spannender ze het vinden. Tielman vindt dat niet tegenstrijdig. Naarmate mensen multicultureel vaardiger zijn, zullen ze volgens haar spanningsvelden eerder herkennen. Daarnaast worden dat soort vaardige docenten waarschijnlijk vaker voor ‘lastige’ klassen gezet. (SSG)
Foto Sam Balye/Unsplash
Het parfum van de sluipwesp
Het gen met de naam Doublesex bepaalt of sluipwespen elkaar aantrekkelijk vinden of niet. Doublesex stuurt de productie van feromonen aan, zeg maar het parfum van de sluipwesp. Entomoloog Eveline Verhulst is bezig dit mechanisme te ontrafelen. Mannetjes waarbij het gen is uitgeschakeld zijn niet meer in trek bij de vrouwtjes. Sterker nog, ze worden door andere mannetjes voor vrouw aangezien. (PSG)
Foto Jitte Groothuis
De vijf kenniseenheden van WUR
AFSG
Agrotechnology & Food Sciences Group
De voedingsonderzoekers zitten in Helix, de agrotechnologen in Axis.
ASG
Animal Sciences Group
De dierwetenschappers zitten voornamelijk in Zodiac.
ESG
Environmental Sciences Group.
De omgevingswetenschappers zitten vooral in Lumen en Gaia.
PSG
Plant Sciences Group.
De plantwetenschappers zitten hoofdzakelijk in Radix; voor onderzoek maken ze gebruik van de kassen erachter bij Unifarm.
SSG
Social Sciences Group.
De sociale wetenschappers bevinden zich hoofdzakelijk in Leeuwenborch.