Een diepvriespizza van een huismerk is vaak goedkoper dan een vers gekookte maaltijd met groente. De bereiding is bovendien makkelijker. Foto Shutterstock Mensen met een beperkt inkomen grijpen vaker naar ongezond en bewerkt voedsel. Dat is lang niet altijd een bewuste keuze, blijkt uit nieuw onderzoek van WUR. De financiële stress, het voedselaanbod en aangeleerde voedingsgewoonten zetten armere bevolkingsgroepen per definitie op achterstand.
Wetenschappers gingen aan de slag met de vraag waarom het voor mensen met weinig geld zo lastig is om gezond te eten en hoe dat te verbeteren. Onwil is het niet, zo blijkt. ‘Het is een complex systeem’, zegt postdoc Sanne Djojosoeparto (Consumptie en Gezonde Leefstijl). Een web dat gevangen houdt in fastfood en bewerkt eten.
‘Het begint al met het voedselaanbod. In wijken met een lagere sociaal-economische status is het aanbod van ongezond voedsel groter dan in rijkere wijken.’ Er staan meer fastfoodzaken, bijvoorbeeld. En de supermarkt biedt weinig gezonde alternatieven. ‘In supermarkten maakt ongezond voedsel 80 procent van het aanbod uit’, zegt Djojosoeparto. Gezonde alternatieven zijn ook nog eens duurder.
Niet alleen geld
Maar het gaat niet alleen om geld. Armoede bezorgt mensen vaak continue stress en dat beïnvloedt de denkruimte. ‘Het is dan een hele opgave om een gezonde maaltijd te plannen, inkopen te doen en dan te koken’, constateert Djojosoeparto. Het gevolg is dat personen in die situatie sneller kiezen voor het ongezonde gemaksvoedsel.
Ik zou graag zien dat de landelijke overheid ervoor zorgt dat gezond eten goedkoper wordt en ongezond duurder
Sanne Djojosoeparto
Ten slotte speelt ook de directe sociale omgeving een belangrijke rol. Wie opgroeit met slechte eetgewoonten zal zelf ook sneller ongezond eten. Helemaal als vrienden, kennissen en familie dat ook doen. En die slechte eetgewoonten leiden tot gezondheidsproblemen.
Het probleem raakt grote groepen Nederlanders. In ons land leven circa 500.000 mensen onder de armoedegrens en nog eens 1,2 miljoen rond het minimum. Volgens het CBS komen overgewicht en diabetes type 2 vaker voor onder groepen met weinig geld dan bij hogere inkomensgroepen, zo bleek al eerder. Een gezond voedingspatroon is cruciaal om de gezondheidssituatie te verbeteren, concludeerde het CBS.
Geen eenvoudige oplossing
Verandering is echter makkelijker gezegd dan gedaan. ‘De overheid, voedselindustrie, hulpverleners en de mensen zelf spelen allemaal een rol om voedingspatronen te verbeteren’, zegt Djojosoeparto. Ze zou graag zien dat de landelijke overheid ervoor zorgt dat gezond eten goedkoper wordt en ongezond duurder. Maar een nul-tarief voor btw op groente en fruit kwam er uiteindelijk niet.
De voedingsindustrie zet ondanks mooie beloften vooral in op ongezond voedsel, constateren de onderzoekers. Daar is meer winst mee te behalen. Wel zou het nog kunnen helpen als gemeenten de bevoegdheid krijgen om de komst van bijvoorbeeld fastfoodzaken tegen te houden.
Er moet meer begrip komen bij onder andere hulpverleners over wat schaarste met mensen doet. Zo kunnen mensen beter begeleid en geholpen worden. En buurtinitiatieven kunnen zorgen dat bewoners meer gezond gaan koken. ‘Wat we horen is dat de bewoners betrokken willen worden. Het moet niet over hen gaan, maar met hen’, ziet Djojosoeparto. Zo kan er ook meer draagvlak ontstaan voor oplossingen.
Dit artikel verscheen eerder in De Gelderlander/Peet Vogels
