Er zijn uitzonderingen op de aanlandplicht goedgekeurd, zegt de LEI-onderzoeker. Ze publiceerde deze maand een onderzoek naar de introductie van de aanlandplicht in het tijdschrift Marine Policy.
De aanlandplicht is dit jaar al van kracht voor pelagische vissoorten als de haring. Die verplichting riep weinig weerstand op bij de vissers, omdat haringvissers relatief weinig bijvangst hebben. Dat ligt anders bij bodemvissen als tong en schol. Tongvissers kunnen wel een bijvangst van 40 procent schol hebben. En die bijvangst van andere vissoorten mag komend jaar nog steeds overboord, zegt De Vos. De aanlandplicht per 1 januari geldt alleen voor ondermaatse vis van de doelsoort waarop de vissers vissen.
De introductie van de aanlandplicht is moeizaam verlopen, constateert De Vos in haar artikel. Na druk van actiegroepen besluit de Europese Commissie in 2013 om het overboord gooien van vis te verbieden en een aanlandplicht van alle gevangen vis verplicht te stellen. ‘Door de maatregel zeer stellig te communiceren, gingen bij de vissers de hakken in het zand.’ De vissers wilden dat de aanlandplicht van tafel ging en wilden niet in overleg met de Nederlandse overheid over de uitvoering van de maatregel.
Voorstanders van de aanlandplicht stelden dat het overboord gooien van vis op zee een vorm van voedselverspilling was, omdat veel teruggezette vis dood ging. De vissers daarentegen vonden het verplicht aanlanden van ondermaatse vis ‘kindermoord’, omdat zo alle jonge vis doodging. De ondermaatse vis mag niet verkocht worden op de versmarkt en dient als voer voor de aquacultuur. Bovendien vermoeden de vissers dat het niet meer overboord gooien van vis negatieve effecten heeft op de populatieontwikkeling. Mede daarom zien ze de verplichting als een poging om de visserijsector om zeep te helpen.
Pas toen duidelijk werd dat er uitzonderingen mogelijk waren en de Nederlandse overheid over het doel van de aanlandplicht ging praten – het verminderen van de bijvangst – en de vissers daarover om advies vroeg, ontstond er een dialoog en kwamen er experimenten waarin ook de praktijkkennis van de vissers een plek kreeg. Er loopt nu onderzoek hoe de bijvangst kon worden verminderd, hoe de overlevingskans van ondermaatse vis aan boord kon worden verhoogd en of de maaswijdte van de netten kan worden vergroot om minder ondermaatse vis te vangen. ‘Dit laatste kan wel’, zegt De Vos, ‘maar dan krijgt de visser minder zeedagen, dus dan wordt hij gestraft. De Europese regels zijn soms tegenstrijdig.’
Omdat de EU-regels niet aansluiten bij de praktijk op zee, werden er in overleg met de vissers uitzonderingen op de regels bepaald. Zo mag ook komend jaar alle bijvangst van niet-doelsoorten van de tong- en scholvisserij overboord. De aanlandplicht wordt geleidelijk ingevoerd van 2016 tot 2019. Ook wordt er actief naar uitzonderingen gezocht. Zo mag de ondermaatse tong kleiner dan 19 cm nog overboord. Dit soort aanpassingen gebeurde niet alleen in Nederland, maar ook in Frankrijk, blijkt uit de studie. ‘De geleidelijke invoer en uitzonderingen zorgden ervoor dat de maatregel werkbaar werd voor de vissers’, zegt De Vos. De aanlandplicht werkt prima voor haring en makreel, maar is veel moeilijker in te voeren in de gemengde visserij op bodemvissen als schol, tong en Franse kreeft. ‘Voor de gemengde visserij is een totaal verbod op het overboord zetten van vis niet realistisch.’
Daarbij spelen ook financiële problemen een rol. ‘Met alle bijvangst aan boord heb je een extra man nodig, je moet extra sorteren, je hebt extra opslag nodig en extra controle.’ Collega’s van De Vos hebben uitgerekend dat dat de visserijsector zo’n 6,2 tot 13,8 miljoen euro per jaar kost. ‘Ons onderzoek wijst uit: als je wat wilt veranderen, moet je de vissers meekrijgen.’