Mannetjes van de Nasonia vitripennis proberen te paren met een vrouwtje. Het vrouwtje heeft langere vleugels dan de mannetjes. Haar achterpoten zijn bruin in plaats van geel. © Jitte Groothuis.
Verhulst kijkt daarvoor naar drie opvallende verschillen tussen parasitaire wespen van het geslacht Nasonia: de lengte van de vleugels, de kleur van de poten en het palet aan seksferomonen dat de wesp gebruikt. Verhulst: ‘Om precies te zijn: mannetjes hebben gele poten en korte vleugels, de vrouwtjes donkerbruine poten en lange vleugels. En de seksferomonen verschillen ook enorm.’ Zij wil weten hoe die evolutionair gezien recente verschillen zijn ontstaan.
Doublesex
‘Bij andere wespenfamilies zie je dat verschil in pootpigmentatie niet’, vervolgt ze. ‘En het grote verschil in vleugellengte is maar aanwezig bij één soort Nasonia, bij andere soorten zijn de vleugels even lang.’ Voor die verschillen moet een genetische verklaring zijn. Eentje die volgens Verhulst te maken heeft met het zogeheten doublesex-gen, het gen dat bij insecten verantwoordelijk is voor de verschillende ontwikkeling van beide sexen.
Het lijkt erop dat het om een andere aansturing gaat die tot de verschillen leidt
Eveline Verhulst
Volgens Verhulst zijn er twee alternatieve verklaringen voor het ontstaan van de verschillen. ‘Het doublesex-gen verandert zelf of verandert de aansturing van andere genen. Het lijkt erop dat het om een andere aansturing gaat die tot de verschillen leidt. Maar we hebben eigenlijk geen idee.’ Haar onderzoek moet duidelijkheid brengen. De afgelopen jaren werkte Verhulst met een Veni beurs -en een andere insteek van het onderzoek- ook al aan dit gen.
Algemene regels
De drie genoemde eigenschappen hebben overigens van zichzelf geen bijzondere betekenis. Verhulst: ‘Ik heb voor deze eigenschappen gekozen, omdat ze goed zichtbaar zijn en dus goed detecteerbaar. Ik hoop natuurlijk uit de resultaten algemene regels af te leiden met betrekking tot seksuele differentiatie.’ Met de Vidi (acht ton) van de NWO heeft ze de komende vier jaar de tijd om daar achter te komen. Verhulst is een van de 86 onderzoekers die een Vidi hebben ontvangen. Drie van die beurzen gingen naar WUR-onderzoekers. Naast Verhulst zijn dat filosofe Bernice Bovenkerk en chemicus Maarten Smulders.
Lees meer:
Vidi-beurs voor onderzoek naar veranderde relatie mens en dier