Bart Koelmans. Foto: WUR, Berber Hania Stuurman Bart Koelmans neemt die rol over van Marten Scheffer.
De wisseling van de wacht vond eigenlijk al afgelopen november plaats. Met de verheffing van Scheffer tot ‘distinguished professor’ kwam diens plek vrij. Het lag voor de hand dat Koelmans de post zou overnemen. De wisseling van de wacht zal in de praktijk nauwelijks merkbaar zijn, zegt hij zelf: ‘In de praktijk opereerden we al als duo, we deelden al veel managementtaken. Ik deed het overgrote deel van het financieel beheer, een deel van de functioneringsgesprekken en personeelsaspecten. Inhoudelijk zijn we complementair. En Scheffer blijft gewoon bij de groep. Maar formeel ben ik nu de eindverantwoordelijke.’
Er verandert dus niks?
‘Ja en nee. We zijn als groep een rijdende trein. Het loopt goed, er hoeft niet bijgestuurd te worden. We zijn een erg zelfsturend team. Iedereen is in beweging, ik zie geen mensen om me heen die vastgeroest zijn in hun werk. De groepssfeer is goed, dat is erg belangrijk. Als team zijn we in staat de juiste vragen te stellen, projecten te verwerven en nieuwe dingen op te pakken die ons bezighouden, waarmee we het onderwijs kunnen voeden, en die bijdragen aan het vervullen van de leeropdracht. Maar we vernieuwen onszelf voordurend. In die zin is er dus altijd verandering.’
Jij bent van huis uit ecoloog noch milieuman, maar studeerde anorganische chemie in Utrecht. Hoe kwam je dan in de milieuhoek terecht?
‘Tijdens de studie kwam ik er achter dat die industriële chemie mij toch niet boeide. Ik heb de doctoraalfase van mijn studie daarom zoveel mogelijk ingevuld met milieu- en aardkundige vakken. Met name van milieutoxicologie en mileiuchemie werd ik enthousiast: wat speelt er zich in het water af en wat zijn de effecten van de verschillende stressoren? Na mijn studie kon ik in Wageningen aan de slag op een project over de gevolgen van de afsluiting van het Zeeuwse Volkerakmeer. Daar ben ik in 1994 ook op gepromoveerd bij hoogleraar Waterkwaliteitsbeheer Bert Lijklema.’
We weten nog veel niet van micro- en nanoplastics. Als de risico’s groot zijn, zijn we te laat
Bart Koelmans
Na het vertrek van Lijklema ontstond in 1998 de huidige leerstoelgroep Aquatische Ecologie en Waterkwaliteitsbeheer van Marten Scheffer. Koelmans werd in 2005 persoonlijk hoogleraar Water- en Sedimentkwaliteit. Zijn huidige aandacht ligt met name op de ecologische gevolgen van micro- en nanoplastics. Recent leverde hij als hoofdauteur een belangrijk EU-rapport af over de ecologische risico’s van die plastics.
Die directe risico’s van micro- en nanoplastics blijken mee te vallen. Ondergraaft dat het belang van je onderzoek?
‘Nee, zeker niet. De urgentie is vanuit ecologisch risico nu niet zo groot. Maar het is plausibel dat die risico’s er op termijn wel zijn. En er is onrust bij het publiek. Wat doe je daaraan? Dan kom je toch bij ons vakgebied terecht. Wat kun je tegen microplastic doen? Wat gebeurt er als je bepaalde maatregelen neemt? Daar komt bij dat we veel nog niet weten. Als de risico’s groot zijn, zijn we te laat. Onze rol is om tijdig risico’s te voorzien, om aan te geven wanneer drempels worden overschreden. Dat geldt overigens voor alle stressoren in het milieu.’
Hoe kwam je in het plasticonderzoek terecht?
‘Dat was heel toevallig. Twee masterstudentes wilden een thesis over plasticvervuiling doen. Dat bracht mij op het spoor van micro- en nanoplastic. Een van hen, Ellen Besseling, is afgelopen jaar bij mij gepromoveerd. Haar proefschrift heeft net een tweejaarlijkse prijs van de KNCV gewonnen. Terugkijkend naar mijn carrière zie ik dat zo om de vijf jaar de focus verschuift. Wat er na het plastic komt? Dat is niet te voorspellen, maar ik weet wel dat het weer leuk wordt.’