Foto: Adrie Mouthaan
Nog nooit is er zoveel gezond voedsel geproduceerd in de wereld, stelde WUR-bestuursvoorzitter Louise Fresco op 27 maart tijdens het Forum for the Future of Agriculture in Brussel. Maar tegelijkertijd is er steeds meer kritiek op onze voedselvoorziening, kijkend naar bestrijdingsmiddelen, klimaat en biodiversiteit. We hebben wetenschappelijk verantwoorde oplossingen nodig om de groeiende wereldbevolking te voorzien van gezond voedsel, stelt Fresco, maar er is een gebrek aan vertrouwen in politiek en wetenschap om dat te realiseren. Haar zorg is dat we nieuwe biologische kennis niet gebruiken om de toekomstige biobased en circulaire voedselvoorziening te creëren.
Intergouvernementeel panel
Fresco pleit voor een intergouvernementeel panel voor toekomstige voedselproductie dat net als het klimaatpanel IPCC scenario’s ontwikkelt en daarbij wetenschappelijke inzichten gebruikt. In dit panel wil Fresco bijvoorbeeld laten nagaan wat de rol van stadslandbouw of insectenvoeding in de toekomstige voedselvoorziening kan zijn, wat de effecten van inzet van sensoren en robots – precisielandbouw – op de voedselproductie kunnen zijn en wat de potentie van nieuwe veredelingstechnieken zoals crispr/cas is.
Daarbij wil ze ook naar de neveneffecten en minpunten van nieuwe technologie kijken. ‘Door bij de introductie van gmo’s te starten met gmo-gewassen met herbicide-resistentie is de discussie op een verkeerd spoor gezet, daar moeten we van leren. We moeten kijken welke voedselsystemen sociaal en duurzaam zijn en daar nieuwe technologie bij gebruiken.’
Voedselverdrag
Fresco vindt dat de Europese Unie het voortouw moet nemen om te komen tot een voedselverdrag, waarin regeringen overeenstemming bereiken over voedselbeleid en onderzoekers wetenschappelijk consensus bereiken over de kansen en minpunten van voedselscenario’s. Daarbij moeten de sustainable development goals van de VN het uitgangspunt zijn.
Ze vindt dat het klimaatpanel, dat tot voorbeeld dient, succesvol is, ondanks de talloze grotendeels mislukte politieke conferenties. ‘Bij het klimaat zie je de private sector en de publieke opinie nu heel snel schuiven naar een CO2-neutrale samenleving. Ik verwacht dat de politiek de publieke opinie zal volgen.’ Dat ziet zij ook gebeuren bij voedsel, want ook daar lijkt het bedrijfsleven het voortouw te nemen. Om alleen maar duurzame voeding in supermarkten te krijgen, heb je internationale afspraken en normen nodig, redeneert Fresco.
‘Wicked problem’
Katrien Termeer, hoogleraar Bestuurskunde in Wageningen, vindt het een goed idee dat Fresco oppert. ‘Hiermee doet ze aan agenda setting’. Onze voedselvoorziening is een groot en belangrijk vraagstuk, zegt Termeer, maar bovendien een wicked problem; een complex vraagstuk zonder eensgezindheid over de feiten en hoe je die feiten moet waarderen, en met het risico dat de oplossingen van vandaag de problemen van morgen zijn. ‘Dan is een voorstel om te integreren en te verbinden heel goed.’
Termeer denkt dat een gezaghebbend voedselpanel a la IPCC ook gunstig is voor de wetenschap. ‘Je krijgt een globale community van wetenschappers. Iedereen wil daar bij zijn en je creëert mogelijkheden voor zowel een wetenschappelijke als maatschappelijke dialoog. Voorwaarde daarvoor is wel dat je alle elementen van voedsel een plek moet geven en gunnen, inclusief sociale wetenschappen, lokale voedselkennis en geopolitieke inzichten.’
Politieke gevechten
Maar we moeten niet vergeten dat voedsel vooral een politiek vraagstuk is, vervolgt ze. Het sluiten van een verdrag en samenstellen van een panel zal gepaard gaan met politieke gevechten. Ook is het nog maar de vraag of je het moet ophangen aan de VN en hoe je steun organiseert van andere organisaties als de FAO, bedrijven en NGO’s? Dan wordt het steeds ingewikkelder, terwijl je ook wilt dat zo’n nieuw panel verantwoording aflegt op een transparante manier. Een goed institutioneel ontwerp van zo’n verdrag en voedselpanel is dus nog wel een vraagstuk, zeker als je daarmee het vertrouwen in politiek en wetenschap wilt herstellen, zoals Fresco beoogt.